0348. Φωτιές και Ρολογάκια

Θέλω να γράψω για ένα τραγούδι. Ένα τραγούδι του 1940. Το άκουσα. Από το πρώτο άκουσμα το βρήκα ιδιαίτερο και όμορφο. Το άκουσα φορές πολλές. Μου αρέσει ο ρυθμός του. Το κλίμα της τότε εποχής που κρατά εγκλωβισμένο. Και βεβαίως η ιδιαίτερη λίαν της τραγουδίστριας της φωνής χροιά.

Και είναι Ιούλιος του 2007. Τέλη. Και γίνονται τα όσα. Φωτιές και καταστροφές. Βιος που καίγεται. Περιουσίες, ατομικές και εθνικές, που χάνονται. Και ζωές. Πως μπορεί κανείς να γράφει για ανώδυνα τραγούδια με τόσο πόνο στη γειτονιά του; Κι όμως έχουμε βρει τρόπους και τεχνικές. Εκφράσεις και διατυπώσεις τυποποιημένες και αποδυναμωμένες που εξυπηρετούν και βολεύουν. Τεχνάσματα που μας διευκολύνουν στο να παίρνουμε αποστάσεις και να τις κρατάμε.

Έχουν λυσσάξει, έτσι, στα δελτία ειδήσεων με τις “πύρινες φλόγες”. Πύρινες φλόγες που καίνε τα χωριά α, β, γ. . . Η εύκολη, απρόσωπη και συλλογική διατύπωση. Και πίσω από το συλλογικό, το “χωριό α”, τα προσωπικά δράματα. Αδυνατώ να λειτουργήσω έτσι.

Όχι, δε καίγεται το χωρίο “α”. Καίγεται το σπίτι του Γιάννη, του Παναγιώτη, της Ελένης.

Το δράμα μπορεί να ξεκινά σε συλλογικό επίπεδο, “το χωριό”, και έτσι να περιγράφεται αλλά καταλήγει στο αβάσταχτο προσωπικό. Κάθε σπίτι, κάθε νοικοκυριό, κάθε δωμάτιο και η ιστορία του. Ο μόχθος να στηθεί και όλα όσα κρύβει μέσα του. Όσα έζησε και όσα δε θα ζήσει.

Το ίδιο και με τις δασικές εκτάσεις. Πόνος για το κάθε ξεχωριστό κλαδί, το κάθε δέντρο. Δέντρα και κλαδιά, το καθένα με τη φυσιογνωμία του, που ομαδοποιούνται και χάνονται μέσα στον όρο “δάσος”. Θλίψη για το τραυματισμένο τοπίο, την ερήμωση και την απαξίωση. Και πόνος για όλα τα πλάσματα του θεού, μικρά μεγάλα και ελάχιστα, που έχασαν τα σπίτια τους ή ακόμα και τη ζωή τους.

Θα φύγουν οι κάμερες των τηλεοπτικών σταθμών και θα μείνουν οι άνθρωποι με την οδύνη, τον πόνο, το παράπονο, τον παρατεταμένο μόχθο. Με τα αναπάντητα ερωτήματα και την αβάσταχτη αίσθηση ότι έχουν αδικηθεί ότι δεν τους συνέτρεξαν όσο θα έπρεπε. Προσωπικά δράματα και πληγές που θα πάρει χρόνια πολλά για να κλείσουν, αν ποτέ κλείσουν. Πορείες ζωής που έχουν εκτραπεί. Ζωές που κόπηκαν στα δυο. Ναυαγισμένα όνειρα. Ξεκίνημα από την αρχή. Πόνος. Αβάσταχτος, συγκεκριμένος, ανθρώπινος πόνος.

Και οι άλλοι. Οι τυχεροί που δεν απειλήθηκαν οι ζωές και οι περιουσίες τους. Αυτοί που ζουν τις ιστορίες αυτές από τον καναπέ του σπιτιού τους με το τηλεχειριστήριο στο χέρι. Που συμπάσχουν, κατανοούν κι αναστενάζουν όσο η εικόνα και ο ήχος βρίσκεται στο σαλόνι τους. Και μετά η καθημερινότητα του καθενός που δεν αφήνει τίποτα να την διαταράξει. Η εφαρμογή του: “Απ’ έξω απ’ την πορτούλα μου κι ας είναι κι αδελφούλα μου”. Γιατί έτσι πλέον είναι δομημένες οι κοινωνίες μας. Για να “λειτουργούν” τάχα μου.

Βεβαίως οι συνάνθρωποι δεν θα αφεθούν στην τύχη τους. Όταν σβήσουν οι φωτιές θα σπεύσουν επιτόπου, γεμάτοι συγκατάβαση και αχνά χαμόγελα, οι κουστουμάτοι. Οι πολιτικοί και οι πάσης φύσεως αρμοδίως αρμόδιοι. Θα κάνουν δηλώσεις, πάντοτε μπροστά σε κάμερες και μικρόφωνα, και θα υποσχεθούν λαγούς με πετραχήλια. Πρώτο και καλύτερο το τετριμμένο και ανελλήνιστο: “θα αποκαταστήσουμε τις ζημιές”. Θα χορτάσουν παχιά και ανυπόστατα “θα” τα ώτα των πληγέντων. Και το αποτέλεσμα θα είναι το σύνηθες σε τέτοιες περιπτώσεις. Γραφειοκρατία με εξαιρετικά χρονοβόρες διαδικασίες, προσκόμματα πλήθος και ισχνότατα αποτελέσματα εν καιρώ και αν κι εφόσον. Στο μεταξύ λήθη και αδιαφορία. Το τίποτα. Θα αποκατασταθεί ότι ο καθένας μόνος του μπορέσει να αναστήσει από το καμένο βιός και τα όνειρά του . . .

Δε γνωρίζω ποιος φταίει, τι φταίει, γιατί φταίει κι αν έχει νόημα αυτή τη στιγμή να αναλυθεί το ζήτημα. Εκείνο που διαισθητικά γνωρίζω είναι ότι πολλά από τα προσωπικά αυτά δράματα θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί αν αγαπούσαμε τον διπλανό και την πατρίδα μας λίγο περισσότερο. Είναι κρίμα να καταστρέφουμε τις ζωές μας με την αδιαφορία, τη φυγοπονία, τη φιλαυτία και τον ωχαδερφισμό μας. Μεγάλο κρίμα, στ’ αλήθεια. . .

Τελικώς όχι, δε θα γράψω για το τραγούδι. Δε ταιριάζει. Ίσως τη Δευτέρα. . .

Μάνος Χατζιδάκις / Το Χαμόγελο της Τζοκόντας / Προσωπογραφία της Μητέρας Μου.

27/07/2007