1153. Ρουφίνος, Μελίτη

Επιστροφή σε μία από τις μεγάλες αγάπες μου. Την Παλατινή Ανθολογία και συγκεκριμένα στο Πέμπτο Βιβλίο της. Αυτό που είναι αφιερωμένο στα ερωτικά επιγράμματα. Από το βιβλίο αυτό, λοιπόν, επιλέγω να μεταφέρω και να σας συστήσω, ίσως, ένα ακόμα επίγραμμα του Ρουφίνου. Αυτό με αύξοντα αριθμό δεκαπέντε (στο Πέμπτο βιβλίο).

Προηγείται το αρχικό/αρχαίο κείμενο του επιγράμματος:

5.15 ΡΟΥΦΙΝΟΥ

Ποῦ νῦν Πραξιτέλης; ποῦ δ΄ αἱ χέρες αἱ Πολυκλείτου,
αὐταῖς πρόσθε τέχναις πνεῦμα χαριζόμεναι;
τίς πλοκάμους Μελίτης εὐώδεας ἢ πυρόεντα
ὄμματα καὶ δειρῆς φέγγος ἀποπλάσεται;
ποῦ πλάσται, ποῦ δ΄ εἰσὶ λιθοξόοι; ἔπρεπε τῇδε
μορφῇ νηὸν ἔχειν ὡς μακάρων ξοάνῳ.

Ακολουθεί μετάφρασή του της ταπεινότητάς μου:

Πού είναι τώρα ο Πραξιτέλης; πού τα χέρια του Πολύκλειτου, αυτά που, στις τέχνες τις παλιές, χάριζαν πνοή; ποιος θα αναπαραστήσει τις ευωδιαστές πλεξίδες της Μελίτης ή τα πυρωμένα μάτια της και το φέγγος του λαιμού της; πού οι γλύπτες, πού είναι οι λιθοξόοι; τέτοια μορφή θα έπρεπε να έχει ναό όπως των μακάρων το ξόανο.

Κάθε φορά που μεταφράζω από τα αρχαία Ελληνικά έχω απόλυτη αίσθηση της αδυναμίας μου. Αισθάνομαι την ανάγκη να δηλώσω ότι δεν είμαι φιλόλογος, δεν έχω επιστημονική γνώση του αντικειμένου. Εκείνο που έχω είναι αγάπη και ευαισθησία, θαρρώ, για την Ελληνική  γλώσσα. Αυτό είναι που μου επιτρέπει να επιχειρώ τέτοια έργα και να εκτίθεμαι δημοσιοποιώντας τα.

Θέλω για μία ακόμα φορά να σημειώσω ότι, για εμένα τουλάχιστον, τη σημασία την έχει το αρχικό, αρχαίο κείμενο. Έχουμε το προνόμιο να μιλάμε μια γλώσσα με ιστορία χιλιάδων ετών πολλές λέξεις της οποίας εξακολουθούμε να χρησιμοποιούμε, αν και πολλές φορές με διαφοροποιημένη έννοια. Αυτό, λοιπόν, που προσωπικά ζητώ από μία μετάφραση αρχαίου Ελληνικού κειμένου είναι να με βοηθήσει να νιώσω και να χαρώ την ομορφιά του αρχαίου κειμένου.

Η μετάφραση είναι ένα βοηθητικό κείμενο στο οποίο, κατά τη γνώμη μου, περίφραση και αυθαίρετες προσθήκες (ονόματα δεν (ξανα)λέμε, υπολήψεις δεν θίγουμε!) θα πρέπει, αυστηρά, να αποφεύγονται. Αυτός είναι και ο λόγος που, στις όποιες μεταφράσεις τολμήσω, προσπαθώ να κρατηθώ όσο πιο κοντά στο αρχικό κείμενο γίνεται.

Τη μετάφραση του συγκεκριμένου επιγράμματος την έχω, ούτε λίγο – ούτε πολύ, σε οκτώ (8) βιβλία. Και τα οκτώ τα ξεφύλλισα, και στα οκτώ διάβασα τη μετάφραση. Καμία δε με κέρδισε, με εξαίρεση ίσως αυτή του Ανδρέα Λεντάκη. Στις περισσότερες, είχε τρυπώσει η περίφραση. Η λέξη που με δυσκόλεψε ήταν η «ἀποπλάσεται». Άνοιξα το Λεξικό της Ελληνικής Γλώσσας του Παπύρου. Στη σελίδα 276, του δεύτερου τόμου, διάβασα:

Αποπλάσσομαι (Α): απομιμούμαι, αναπαριστώ.

Κράτησα, όπως θα είδατε, το αναπαριστώ μεταφράζοντας το «ἀποπλάσεται» σαν   «αναπαραστήσει».

Στις οκτώ μεταφράσεις του επιγράμματος, που πιο πάνω αναφέρω, χρησιμοποιήθηκαν οι λέξεις:

Απεικονίσει, πλάσει (τρεις μεταφράσεις), αναπλάσει, αποτυπώσει (δύο μεταφράσεις) και ανιστορήσει.

Για την ιστορία, πρόκειται για μεταφράσεις που περιέχονται στα βιβλία:

«500 Ποιήματα από την Παλατινή Ανθολογία», δωρικός 1987, Ανδρέας Λεντάκης.

«Ερωτικά Επιγράμματα», στιγμή, Νίκος Χ. Χουρμουζιάδης

«Τα Επιγράμματα του Ρουφίνου», βιβλιοπωλείο της Εστίας, Τάσος Ρούσσος.

«Ρουφίνου Επιγράμματα Ερωτικά», Πατάκης, Κώστας Χωρεάνθης

«Ρουφίνου Ερωτικά Επιγράμματα», Ηριδανός, Γιάννης Δάλας.

«Αρχαία Ελληνικά Ερωτικά Επιγράμματα», Α. Α. Λιβάνης, Νίκος Μουλακάκης

«Ανθολογία Ελληνική – Δεύτερος Τόμος», Κάκτος, Συλλογικό Έργο και

«Των Εραστών Τα μάτια Είναι πάντα σα βροχή. . .», Gutenberg, Γιώργος Κεντρωτής.

Στο «Ρουφίνου Επιγράμματα Ερωτικά», του Κώστα Χωρεάνθη, μάλιστα υπάρχει η πιο κάτω υποσημείωση για το «ὡς μακάρων ξοάνῳ»,  το οποίο μεταφράζεται σαν «καθώς στα ξόανα των μακάρων»:

Πρόκειται για πολύ αρχαία αγάλματα θεών, πελεκημένα («εξεσμένα», γι’ αυτό και: «ξόανα») σε ξύλο, μ’ ένα πρωτόγονο ύφος· ακόμα, για αρχαϊκά, από πέτρα ή μάρμαρο. Λέγονταν και «παλλάδια» και τα τιμούσαν ιδιαίτερα στις πόλεις, όπου ίδρυαν ναούς για να τα εναποθέσουν.

Όσο για το «μακάρων» (γενική πληθυντικού του «μάκαρ») αντιγράφω, από την: «Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα»:

μάκαρ, -ᾰρος, ὁ, θηλ. μάκαιρα και μάκαρ· I. ευλογημένος, ευτυχισμένος, λέγεται για θεούς, σε αντίθ. προς τους θνητούς ανθρώπους, σε Ομήρ. Ιλ.· απόλ. (ως ουσ.) μάκαρες, ευλογημένοι, σε Ομήρ. Οδ., Ησίοδ., Πίνδ., Τραγ. II. λέγεται για ανθρώπους, ευτυχισμένος, καλότυχος, ὦ μάκαρ Ἀτρείδη, σε Ομήρ. Ιλ.· ομοίως, μάκαιρα ἑστία, κ.λπ., σε Πίνδ.· ιδίως, πλούσιος, ἀνδρὸς μάκαρος κατ' ἄρουραν, σε Ομήρ. Ιλ. III. μάκαρες επίσης νοούνται οι νεκροί, ως ασφαλείς από τις κακοτυχίες της ζωής, σε Ησίοδ.· μακάρων νῆσοι, τα Νησιά των Μακάρων (στον ωκεανό που βρίσκεται στο ακρότατο όριο της Δύσης), όπου οι ήρωες και οι ημίθεοι απολάμβαναν αιώνια ανάπαυση, στον ίδ., Πίνδ. IV.συγκρ. μακάρτερος, υπερθ. μακάρτατος, σε Ομήρ. Οδ.

Ό,τι, μέχρι τώρα συμπεριλαμβανομένης και της σημερινής εγγραφής, έχω αναρτήσει στο παρόν και αφορά την Παλατινή Ανθολογία μπορείτε να το διαβάσετε εδώ.

Καλό βραδάκι, Καλή Εβδομάδα!

Ένα κλικ μακριά το κλασικό και σαραντάχρονο: «Κανείς Εδώ Δεν Τραγουδά» με τον Νίκο Παπάζογλου, σε μουσική του ίδιου και στίχους του Τάκη Σιμώτα, από το πρώτο άλμπουμ του Νίκου Ξυδάκη «Η Εκδίκηση της Γυφτιάς»:

04/03/2018