1072. Φασίζουσα Φάση

Υπάρχει και ακούγεται παντού. Το λένε οι μορφωμένοι Ελληνιστές δημοσιογράφοι μας, το λέει ο Μητσοτάκης, το λέει ο Σεραφείμ το λέει και ο Καργάκος.  Όλοι το λένε και το γράφουνε κι εγώ μένω με την απορία. Πώς και από πού;

Τι λένε και τι γράφουνε; Μα το ωραιότατο επίθετο “φασίζουσα” και το αρσενικοουδέτερό του (“φασίζων” και “φασίζον”). Και τι εννοούν; Απλούστατο! Με “φασιστική νοοτροπία” ή, ακόμα καλύτερα, με “νοοτροπία η οποία ρέπει προς τον φασισμό”!

Και γιατί δεν το λένε/ γράφουν με “νοοτροπία η οποία ρέπει προς τον φασισμό” και προτιμούν τη χρήση του επιθέτου “φασίζων-ουσα-ον”; Μα . . . για οικονομία στην έκφραση, στον “πολύτιμο” χρόνο / χώρο τους, υποθέτω.

Το ερώτημα (μου) βεβαίως είναι με ποια παραδεκτή διαδικασία σχηματισμού Ελληνικών λέξεων από το “φασισμός” οδηγούμαστε στο “φασίζουσα”;

Αν το “φασίζουσα”, με τα λίγα Ελληνικά που γνωρίζω, έχει μια συγγένεια “α” με τη λέξη “φασισμός” έχει 100 φορές “α” με τη λέξη “φάση”.

Πραγματικά, λοιπόν, αδυνατώ να κατανοήσω πώς και γιατί τα φασίζων – φασίζουσα – φασίζον έχουν να κάνουν, και παραπέμπουν, στον φασισμό και όχι στη φάση.

Προφανώς, κάποιος βαριεστημένος “γλωσσοπλάστης” το πρωτοξεφούρνισε και το γνωστό σινάφι των άκριτων μιμητών (δημοσιογράφων, πολιτικομικρούληδων, τηλεοπτικών αστέρων, “πνευματικών” ανθρώπων και νεολαίων) το υιοθέτησε ευθύς ως μοντέρνο, πρωτότυπο, προοδευτικό και, κυρίως, μαζεμένο!.

Καλού – κακού, πάντως, έψαξα τη λέξη και στο λεξικό της ακαδημίας Αθηνών και . . . ευτυχώς, προς το παρόν τουλάχιστον, δεν τη βρήκα! Δεν θέλανε και πολύ ετούτοι, με τη λογική: “το σημερινό λάθος είναι το αυριανό σωστό”, να μας την είχαν σερβίρει, τη λέξη, σημαιοστολισμένη. Εδώ κοτζάμ “αποκατάσταση της βλάβης” έχουν καταφέρει να “νομιμοποιήσουν”!

Με δεδομένο ότι άλλο “φασιστική” και άλλο “φασίζουσα” (με την έννοια που τέλος πάντων χρησιμοποιείται) μιας και, όπως ήδη έγραψα, θεωρώ ότι το δεύτερο υποδηλώνει ροπή προς την φασιστική νοοτροπία και όχι ήδη κρατούντα φασισμό θεωρώ ότι η έκφραση:

Με νοοτροπία η οποία ρέπει (ή ρέπουσα, αν το αντέχετε) προς τον φασισμό

στη θέση του “φασίζουσα” είναι μια χαρά.

Και επιτέλους! Ας απενοχοποιήσουμε την περίφραση! Δεν είναι τόσο φοβερό το να χρησιμοποιήσουμε, στον προφορικό ή/και τον γραπτό λόγο, τρεις ή πέντε λέξεις, αντί για μία, προκειμένου να αποφύγουμε λέξεις τραβηγμένες από τα μαλλιά, όπως αυτή για την οποία συζητάμε (στο μυαλό μου έρχεται και το “βυτιοφορείς”) και να εκφραστούμε με ακρίβεια.

Ακολουθούν, για τους επίμονους αναγνώστες,  σχετικά αποσπάσματα από τη Βικιπαίδεια:

Ο φασισμός είναι ριζοσπαστική, αυταρχική και εθνικιστική πολιτική ιδεολογία που έχει ως στόχο να θέσει το έθνος, το οποίο ορίζει βάσει αποκλειστικών βιολογικών, πολιτισμικών και ιστορικών συνθηκών, υπεράνω κάθε άλλης αξίας και να δημιουργήσει μια κινητοποιημένη εθνική κοινότητα.^[1]

Η έννοια της λέξης "φασισμός" σήμερα χρησιμοποιείται πολλές φορές για να χαρακτηρίσει πρόσωπα, θεσμούς ή καταστάσεις που μπορεί να μην έχουν καμιά σχέση με την αρχική έννοια του όρου. Το ουσιαστικό "φασισμός" και το επίθετο "φασίστας" χρησιμοποιούνται σήμερα πολλές φορές, εκτός από τον αρχικό ορισμό, την εθνικιστική και φυλετική πολιτική ιδεολογία που πρωτοεμφανίζεται στην Ιταλία του Μουσολίνι και αναπτύσσεται από τους Γερμανούς Ναζιστές και άλλους και που προτείνει έναν απολυταρχικό τρόπο διακυβέρνησης, από έναν συγκεκριμένο Αρχηγό. Αυτός είναι που θα συνενώσει όλες τις τάξεις σε ένα Έθνος, που μάλιστα είναι το ανώτερο έθνος και έχει προορισμό να κυριαρχήσει στα άλλα, "κατώτερα" έθνη και φυλές), και σε μια πολύ ευρύτερη λανθασμένη έννοια, προσδιορίζοντας ως "φασισμό" γενικά κάθε άδικη, αντιδημοκρατική και βίαιη πράξη, ιδεολογία, συναίσθημα, συνήθεια στο χώρο της πολιτικής, της κοινωνίας, της οικογένειας, και των σχέσεων. Η υπερβολική χρήση αυτού του δεύτερου ορισμού έχει εν μέρει υποκαταστήσει τον αρχικό ορισμό (ότι φασισμός είναι μόνο η ονομασία του κινήματος του Μουσολίνι). . .

Ετυμολογία

Ο όρος φασισμός προέρχεται από την ιταλική λέξη Fascismo που ετυμολογείται από την λατινική «fasces» (φάσκες, ενικός: fascis, ιταλικά fascio :φάσιο) που ονομάζονταν συγκεκριμένο αρχαίο ρωμαϊκό έμβλημα εξουσίας, που απεικόνιζε «ράβδους δεμένες γύρω από έναν πέλεκυ».
Η λέξη παραπέμπει στους «littores» (λιτόρες) που ήταν ένα είδος ομάδων σωματοφυλάκων των γερουσιαστών της αρχαίας Ρώμης οι οποίοι διακρίνονταν από μια ράβδο που κρατούσαν και η οποία ήταν το σύμβολο της εξουσίας τους. Οι fasces ήταν στην αρχαία Ρώμη σύμβολο της εξουσίας των δικαστών και συμβόλιζαν την «ισχύ δια της ενώσεως»: μια μόνο ράβδος σπάζει εύκολα, ενώ μια δέσμη πολύ δύσκολα. Οι ράβδοι δεμένες γύρω από έναν διπλό πέλεκυ που έγινε το σύμβολο του φασισμού. Η αντιστοιχία με τους φασίστες της δεκαετίας του '20 βρίσκεται στο ότι οι πρώτες ομάδες φασιστών που σχηματίστηκαν στην Ιταλία ονομάστηκαν «fascio di combattimento», δηλαδή ομάδες-δέσμες μάχης.

Ένα κλικ μακριά το ορχηστρικό κομμάτι του Σταύρου Ξαρχάκου “Ο Χορός Του Σάκαινα” από την ταινία “Λόλα” (1964):

18/8/2016