1071. Άννα Καρένινα ή Καριένινα

Τελείωσα, πριν από μερικές μέρες, την ανάγνωση του βιβλίου “Άννα Καριένινα” του Λέοντος Τολστόι. Τα αντίτυπα που είχα στα χέρια μου, ογκώδες το έργο και δίτομο,  ήταν έκδοσης “TO BHMA” και περιλαμβανόταν στη βιβλιοσειρά “ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ / ΡΩΣΟΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΕΣ”. Τους δύο τόμους τους απέκτησα στις 27/11 και στις 4/12 του 2009 και το κόστος τους ήταν 5,5 €/τόμο. Τη μετάφραση του έργου έχει κάνει η κα. Κοραλία Μακρή και η πρώτη του έκδοση ήταν από τις εκδόσεις “Γκοβόστη” το 1990 (σε τέσσερις τόμους).

Ομολογώ ότι το έργο το γνώριζα σαν “Άννα Καρένινα” και όχι σαν “Άννα Καριένινα” και αισθάνθηκα όπως και όταν το “Αδελφοί Καραμαζόφ” το συνάντησα και σαν “Αδελφοί Καραμάζοφ”. Όπως και να έχει ό τίτλος δεν με απέτρεψε, όπως π.χ. τον Νίκο Σαραντάκο, από το να αγοράσω τα αντίτυπά μου και να έχω, έτσι, πλήρη τη βιβλιοσειρά για την οποία ήδη έγραψα.

Διαβάζοντας, λοιπόν, την “Άννα Καριένινα” διαπίστωσα ακόμα μία φορά πόσο διαφορετικό είναι το να έχεις “μια γενική αίσθηση” για ένα κλασικό έργο από το να το έχεις διαβάσει. Καλώς ή κακώς με τα κλασικά έργα  αισθανόμαστε μία οικειότητα και  καλυπτόμαστε, συνήθως, από το ότι, μέσες άκρες, γνωρίζουμε την υπόθεσή τους έστω και αν αυτό προκύπτει π.χ. από τα “Κλασσικά Εικονογραφημένα”. Προφανώς, αυτό δεν αρκεί.

Διάβασα, λοιπόν, το εν λόγω έργο (σε τόμους δύο) και το απόλαυσα, το έζησα, το ευχαριστήθηκα. Δύο τόμοι χωρισμένοι σε 8 μέρη με 239 κεφάλαια στο σύνολο (34, 35, 32, 23, 33, 32, 31 και 19 για τα μέρη 1 έως 8 αντιστοίχως). Συνολικό πλήθος καθαρών, πέραν των εισαγωγικών δηλαδή, σελίδων 625 + 545 = 1.170.

Με την ευκολία που παρέχει το διαδίκτυο για πληροφορίες, όσον αφορά τον συγγραφέα, θα σας παραπέμψω εδώ.  Πληροφορίες, βιογραφικού περιεχομένου, για την κα. Μακρή δεν μπόρεσα να βρω βρήκα όμως το ποια βιβλία έχει μεταφράσει εδώ.

Η ανάγνωση του βιβλίου, λοιπόν, μου κράτησε αμείωτο το ενδιαφέρον και πραγματικά ευχαριστήθηκα ιδιαιτέρως κάποιες σελίδες του. Η Άννα Καρένινα είναι η βασική ηρωίδα του ομώνυμου έργου αλλά υπάρχουν και άλλοι με πλήρως σχηματισμένη εικόνα στην εξέλιξη του έργου. Η Άννα Καρένινα αυτοκτονεί, συγγνώμη για την πληροφορία, που ενδεχομένως δεν θα αρέσει σε όσους δεν το έχουν διαβάσει – αλλά έχουν την πρόθεση, αλλά το τέλος της είναι πασίγνωστο, στο τελευταίο κεφάλαιο (31) του Έβδομου Μέρους. Ακολουθεί ωστόσο το Όγδοο Μέρος (19 Κεφαλαίων) το οποίο είναι αφιερωμένο στον Κωνσταντίν Ντμίτριγιεβιτς Λιέβιν και στις πνευματικές, θρησκευτικές και φιλοσοφικές ανησυχίες του και αναζητήσεις. Στο τελευταίο αυτό μέρος οι αναφορές στο οικτρό τέλος της Άννας είναι οι ελάχιστες δυνατές. Ο Λιέβιν, φυσικά, πρωταγωνιστεί και στα προηγούμενα μέρη και ολόκληρη η προσωπικότητά του μοιάζει να αντανακλά προσωπικές σκέψεις και απόψεις του συγγραφέα. Ένα ενδιαφέρον άρθρο, ατυχώς στα Αγγλικά, για τη θέση του Λιέβιν στο μυθιστόρημα υπάρχει εδώ.

Σε γενικές γραμμές η μετάφραση είναι στρωτή, αν και με δυσκόλεψε ο τονισμός και η προφορά σε πολλά ρώσικα ονόματα, δίχως να αποφεύγονται κάποιες λέξεις (“παίδαρος” και “ερωτιάρα” μου έρχονται αυτή τη στιγμή στο μυαλό) οι οποίες μοιάζει να μη δένουν με το κείμενο. Υπάρχει επίσης κάποια, κατά τη γνώμη μου πάντοτε, μεταφραστικά ατοπήματα τα οποία θα παραθέσω στη συνέχεια καθώς και δυο – τρία λαθάκια που ξέφυγαν από τις επιμελήτριες (και τα οποία επίσης θα παραθέσω).

Εκεί που για μία ακόμα φορά ο εκδότης, ή η μεταφράστρια ή και οι επιμελήτριες – Μαρία Γαργαρώνη και Κατερίνα Σταυροπούλου, μοιάζουν εκτεθειμένοι είναι στο ζήτημα της μετάφρασης των Γαλλικών, κυρίως, λέξεων ή και φράσεων που υπάρχουν στο κείμενο. Αν έχουν διάθεση (η λέξη “κέφι” με εκνευρίζει) μεταφράζουν με χρήση παρενθέσεων. Συνήθως, όμως, δεν έχουν! Παραθέτουν, λοιπόν, το Γαλλικό ή το Αγγλικό κείμενο και όποιος κατάλαβε, κατάλαβε. Αυτό είναι κάτι που δείχνει έλλειψη σεβασμού στον προσεκτικό, και γιατί όχι επίμονο, αναγνώστη και το οποίο, προσωπικά, με απωθεί.

Μια προσπάθεια να μαζέψω, αυτού του είδους, τα ασυμμάζευτα ακολουθεί. Έψαξα όσο μπορούσα στο διαδίκτυο και στα λεξικά που έχω στη διάθεση μου (για κάποιες λέξεις στα Ελληνικά) αλλά το αποτέλεσμα φοβούμαι ότι δεν είναι και ότι το καλύτερο. Ας όψονται, τελικά, οι εκδότες!

Με την ενασχόλησή μου με το συγκεκριμένο έργο και ψάχνοντας στο διαδίκτυο πληροφορήθηκα ότι κλασική, για την Ελληνική γλώσσα και το συγκεκριμένο έργο, είναι η μετάφραση του Άρη Αλεξάνδρου. Φυσικά, έσπευσα να προμηθευτώ ένα αντίτυπό της. Όμως, ατύχησα! Η συγκεκριμένη έκδοση είναι εξαντλημένη. Καταχωρίστηκε πάντως “στα υπόψη” και η αναζήτηση θα συνεχιστεί και στα παλαιοβιβλιοπωλεία (με την προϋπόθεση, πάντοτε, ότι θα βρω αντίτυπο σε καλή κατάσταση).

Ψάχνοντας στο διαδίκτυο πάντως βρήκα το έργο, σε μετάφραση Ηλία Ι. Οικονομόπουλου (με τίτλο “Άννα Καρένιν”) από τις Εκδόσεις “Χρήστος Δ. Φέξη” του 1922, σε μορφή PDF.

Ιδού πως ξεκινά την μετάφραση του έργου ο Οικονομόπουλος:

Όλαι αι ευτυχίαι ομοιάζουν, κάθε όμως δυστυχία έχει την ιδιαιτέραν της μορφήν.

Σύγχυσις άκρα επεκράτει εις την οικογένειαν Ομπλόνσκυ. Η κυρία είχε πληροφορηθή ότι ο σύζυγός της ευρίσκετο εις σχέσεις μετά της Γαλλίδος διδασκαλίσσης και είχε διακηρύξει ότι δεν ηδύνατο πλέον να ζήση υπό την ιδίαν με αυτόν στέγην. Η κατάστασις αύτη διήρκει από τριών ήδη ημερών και επίεζεν επαχθώς ου μόνον τους συζύγους, αλλά και όλα τα μέλη της οικογενείας· οι δυο σύζυγοι ησθάνοντο ότι η συνοίκησίς των δεν είχε πλέον λόγον υπάρξεως και ότι, τελεσιδίκως, ήσαν πλειότερον ξένοι προς αλλήλους παρ' όσον είνε οι ταξειδιώται οι συναντώμενοι εντός πανδοχείου.

Η κυρία δεν εξήρχετο πλέον από το ιδιαίτερόν της διαμέρισμα· ο δε πρίγκηψ Ομπλόνσκυ, από τριών ήδη ημερών δεν είχεν εμφανισθή εις την οικίαν του· και τα παιδία, εγκαταλειφθέντα εις εαυτά, περιεφέροντο ανά πάσαν την οικίαν.

Κατά την τρίτην ημέραν της έριδος ο πρίγκηψ Στέφανος Αρκαδίεβιτς Ομπλόνσκυ, ο Στίβα, όπως τον ωνόμαζον κοινώς, εξύπνησε κατά την συνήθειάν του κατά την ογδόην πρωινήν ώραν. Μόλις αφυπνισθείς συνέσπασε τας οφρύς. Εντός της φαντασίας του ανεπόλησε τότε όλας τας λεπτομερείας της ρήξεώς του προς την πριγκήπισσαν και ησθάνθη εαυτόν εντός αδιεξόδου, υποφέρων κυρίως εκ του ότι είχε την συναίσθησιν ότι αυτός ήτο η αιτία όλης εκείνης της αναστατώσεως.

Παραμένοντας σε κλίμα “Άννα Καρένινα” παράγγειλα και απόκτησα, από το Public, της πλατείας Συντάγματος, ένα αντίτυπο της ταινίας “Άννα Καρένινα”, του 2012 με πρωταγωνίστρια την Keira Knightley, σε BluRay. Αν και, για τη συγκεκριμένη ταινία,  δεν έχω διαβάσει και τις καλύτερες κριτικές ελπίζω η “οπτικοποίηση” του έργου να μου χαρίσει κάποιες ευχάριστες και ενδιαφέρουσες στιγμές.

Θα συνεχίσω με . . . Λέξεις, Ξένες Λέξεις / Εκφράσεις, Λαθάκια και Μεταφραστικά, κατά τη γνώμη μου, ατοπήματα.

Πάμε!

Λέξεις

Σουμαίν (Α43) ή Σουμέν: Αξεσουάρ (επίπλου) γραφείου. Το δερμάτινο, συνήθως, ορθογώνιο παραλληλόγραμμο που καλύπτει το κέντρο του γραφείου και το οποίο μπορεί να είναι και σε μορφή ανοιχτού φακέλου (για φύλαξη χαρτιών).

Τιουρμπό (Α52): Προφανώς, κάποιο είδος φαγητού. Δεν βρήκα καμία πληροφορία στο διαδίκτυο ή στα Ελληνικά λεξικά που έχω στη διάθεση μου. Στη μετάφραση του έργου στα Αγγλικά αναφέρεται σαν “turbot” το οποίο αποτελεί είδος ψαριού (“καλκάνι” η “ρόμβος ο μέγιστος” σύμφωνα με ένα τουλάχιστον αγγλοελληνικό λεξικό). Περισσότερες πληροφορίες, στα Αγγλικά, εδώ.

Ραμπουγιέ (Α204): Και πάλι καμία σχετική πληροφορία στο διαδίκτυο (σαν “Ραμπουγιέ” αναφέρεται μία Γαλλική πόλη). Στη μετάφραση του έργου στα Αγγλικά αναφέρεται σαν “Rambouillet” που στα Αγγλικά σημαίνει, πέραν της ομώνυμης πόλης, και “κάποιο είδος προβάτου”! Μετά από αρκετές προσπάθειες βρήκα εδώ ότι υπήρχε ένας μαρκήσιος ονόματι De Rambouillet  (1588 – 1665) ο οποίος ίδρυσε, στην κατοικία του στο Παρίσι, το πρώτο “φιλολογικό σαλόνι” οι συζητήσεις στο οποίο επηρέαζαν και διαμόρφωναν την κοινή γνώμη της εποχής. Πιστεύω με αυτή την έννοια, του σαλονιού, χρησιμοποιεί τη λέξη ο συγγραφέας: - Ω, βλέπω το Ραμπουγιέ σας είναι πλήρες, ειπ’ ο Καριένιν στην Μπέτση, περιφέροντας το βλέμμα του σ’ όλη τη συγκέντρωση.

Γριετσίχα (Α350): Είδος κεχριού που χρησιμοποιείται στη Ρώσικη μαγειρική.

Κβας (Α367): Ελαφρώς ζυμωμένο αλκοολούχο ποτό από σίκαλη ή ψωμί σικάλεως.

Δεκεμβριστής (Α441): Μέλος ομάδας νέων επαναστατών Ρώσων αξιωματικών οι οποίοι την 14η Δεκεμβρίου του 1825, με τη συνοδεία της μπάντας των ρωσικών στρατευμάτων, βάδισαν προς στην πλατεία της Γερουσίας στην Αγία Πετρούπολη. Η σύγκρουση των επαναστατών και των δυνάμεων που παρέμεναν πιστές στο νέο τσάρου Νικολάο Α' διήρκεσε όλη την ημέρα, αλλά οι κυβερνητικές δυνάμεις κατέπνιξαν γρήγορα την εξέγερση. Περισσότερα εδώ.

Ντιλετάντης (Β56): Κάποιος που ασχολείται ερασιτεχνικά με μία τέχνη ή ένα πεδίο γνώσης.

Έλσινγκφορς (Β448): Το Ελσίνκι (φινλανδικά: Helsinki, σουηδικά: Helsingfors) είναι η πρωτεύουσα της Φινλανδίας. Απορώ γιατί η μεταφράστρια το αφήνει αμετάφραστο αν και αμετάφραστο είναι και στο Αγγλικό κείμενο. . .

Μπλινί (Β461): Οι Γάλλοι έχουν τις κρέπες τους, οι Σκωτσέζοι τα μπάνοκ τους και οι Αμερικανοί τα πανκέικ τους. Δεν μας εκπλήσσει, λοιπόν, που και οι Ρώσοι έχουν τη δική τους εκδοχή — το μπλινί, ένα προϊόν με μεγάλη ιστορία. Περισσότερα εδώ.

Πλόσκα (Β490): πλόσκα η (ουσιαστικό) [ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ: σλαβ. λ. ploska (ιταλ. λ. flasca)] ξύλινο σφαιροειδές δοχείο πεπλατυσμένο από τις δυο μεριές, που χρησιμοποιείται για τη φύλαξη κρασιού, το φλασκί, η τσότρα: Καζαντζ. Οδύσσ. Θ 1328 "είπε, κι αναγερνούν στερνή ρουφιά την πλόσκα στο λαιμό τους", Καζαντζ. Καπ. Μιχ. "κι η πλόσκα κακάριζε από στόμα σε στόμα".

Μελάμπυρο (Β530): (Α μελάμπυρον, τὸ και μελάμπυρος, ὁ) γένος αγγειόσπερμων δικότυλων φυτών που, σύμφωνα με τη σημερινή ταξινόμηση, ανήκει στην οικογένεια σκροφουλαρίδες και περιλαμβάνει 10 περίπου είδη επιβλαβών ημιπαρασιτικών ζιζανίων τού Βόρειου Ημισφαιρίου

αρχ. άλλη ονομασία τού φυτού μυάγρου.

[ΕΤΥΜΟΛ. Πρόκειται για διπλό σχηματισμό αρσ. και ουδ. τ. (πρβλ. και λατ. melampyrūm) < μέλας, -ανος + πυρός «σιτάρι» (πρβλ. διόσ-πυρος —διόσ-πυρον)].

Σκάρφη (Β530): η, ΝΜ, και σκάρφι, το, Ν κοινή ονομασία φυτών, κυρίως τού γένους ελλέβορος. [ΕΤΥΜΟΛ. < κάρφος / κάρφη «ξερό χόρτο, άχυρο»] …

Ξένες Λέξεις / Εκφράσεις

Grand Round (A120): Μεγάλος κύκλος (σε ομαδικό χορό).

Chaine (A120): Αλυσίδα (σε ομαδικό χορό).

Vieux saxe (A181): Είδος πορσελάνης από τη Σαξονία.

Entendons nous (Α187): Ας σιγουρευτούμε ότι ο ένας καταλαβαίνει τον άλλο.

La pointe de la sauce (A306): Σε αγγλικές μεταφράσεις του έργου ερμηνεύεται σαν “the flavor of the sauce”, δηλαδή: “το άρωμα της σούπας”. Από τα συμφραζόμενα της Ελληνικής και των Αγγλικών μεταφράσεων συμπεραίνω ότι, για τη συγκεκριμένη περίπτωση, σημαίνει κάτι σαν “το βαθύτερο νόημα των λεχθέντων”.

Belle soeur (A317): Κουνιάδα, νύφη.

Protege (A318): Προστατευόμενος (νεαρό άτομο το οποίο διδάσκει και βοηθά κάποιος με γνώση και εμπειρία).

Sa compagne (A319): Η σύντροφός του.

Allez (A334): Πάμε.

Ce ssez (B285): Σταματήστε.

O Sancta Simplicitas (B311): “Ω Θεία Απλότης”, συνήθως σκωπτικά για ιδιαίτερα αφελείς ανθρώπους ή για χαρακτηρισμό αφελέστατων δηλώσεων.

Coup d’ etat (B319): Πραξικόπημα ή κίνημα (προπολεμική χρήση του όρου).

Pince-nez (B353): Γυαλιά παλαιού τύπου δίχως βραχίονες.

Donne lui la main. Vous voyez? (B433): Κατά λέξη: “Δώστε του το χέρι. Βλέπετε;”.

Costume de natation (B440): Μαγιό.

Ma tante (B472): Θεία μου.

Λαθάκια

Καλά. Ου, θα με θυμηθείς (Α84).

. . . λέγοντής της (αντί λέγοντάς της) (Β60)

Κι έκλεισε με θόρυβο την πόρτα και το συρτή (Β472)

. . . μα ένιωθα (αντί για: αν ένιωθα) (Β191)

Μεταφραστικά, κατά τη γνώμη μου, ατοπήματα.

… μελετάει τα πιο μικρά αδέρφια της (με την έννοια του βοηθάει στα μαθήματά τους) (Α158)

. . . οι πιο χειρότεροι (Α183)

. . . σφίγγοντας με τον αγκώνα του το χέρι της (αντί “πιέζοντας”) (Α457)

. . . που επικάθησε πάνω (Α547)

. . . η χωρίστρα των πυκνών πομαδιασμένων μαλλιών του άρχιζε απ’ το λαιμό του . . . (αντί από τον “αυχένα” ή το “σβέρκο του”) (B39)

. . . δοκίμαζε το συναίσθημα ανθρώπου που είναι δεμένος σ' ένα στόλο ατίμωσης (σε Αγγλική μετάφραση του έργου έχουμε: 

“. . . she was undergoing the sensations of a man in the stocks”, όπου “stocks” 

είναι εκείνες οι ξύλινες κατασκευές που εγκλώβιζαν το κεφάλι ή και τα άκρα εκείνων τους οποίους καταδίκαζαν σε δημόσια χλεύη και διασυρμό) (Β170)

Συγγνώμη για τα "σ'" (αντί για σίγμα') που εμφανίζονται στο κείμενο. Το έχουμε ξαναπεί: Ο Blogger είναι βλαμμένος!

 

Κάθε σχόλιο ή παρατήρηση που θα οδηγούσε σε πληρέστερη ερμηνεία, και συνεπώς κατανόηση, των ανωτέρω είναι, φυσικά, ευπρόσδεκτη.

Από το εξαιρετικό άλμπουμ “Κάιρο-Ναύπλιο-Χαρτούμ” (1989) του αγαπημένου Νίκου Ξυδάκη ακούμε το τραγούδι “Άννα Καρένινα” σε στίχους του Θοδωρή Γκόνη:

09/08/2016