1069. “Η Αρχαία Ελληνική ποίηση”

Τελείωσα προχθές Κυριακή, 17 Ιουλίου 2016, την ανάγνωση του βιβλίου “Η Αρχαία Ελληνική ποίηση – Επική, Λυρική, Δραματική Με το βλέμμα καλλιτεχνών και ψυχολόγων” του Βασίλειου Μαρκεζίνη.  Βιβλίο των εκδόσεων “Ι. Σιδέρης” (Νοέμβριος 2015. ISBN: 978-960-08-0711-0).

Βιβλίο 670 σελίδων την ανάγνωση του οποίου είχα αρχίσει την Κυριακή, 12 Ιουνίου 2016. Δύσκολο βιβλίο, ειδικού ενδιαφέροντος. Βιβλίο στο οποίο η ευρυμάθεια του συγγραφέα σε συνάρτηση με την αγάπη του για τα όσα πραγματεύεται σε αυτό το καθιστούν εξαιρετικά ενδιαφέρον.

Το κύριο βάρος δίνεται στην Ελληνική τραγωδία και κυρίως στις τραγωδίες του Ευριπίδη. Ομολογώ ότι η επαφή μου με τη δραματική ποίηση είναι εξαιρετικά περιορισμένη και έτσι χάρηκα τη δυνατότητα που μου δόθηκε να μάθω, σε πολλές περιπτώσεις σε βάθος, πράγματα (και θαύματα!) γι’ αυτήν.

Για τη λυρική ποίηση αναφέρονται και αναλύονται, σχετικά, λίγα πράγματα με το κέντρο βάρους στην ποίηση της Σαπφούς. Στην επική ποίηση δεσπόζει, βεβαίως, ο Όμηρος ενώ εκτεταμένη αναφορά γίνεται και στα “Αργοναυτικά” του Απολλώνιου του Ρόδιου.

Αποκαλυπτική των προθέσεων του συγγραφέα είναι η πιο κάτω παράγραφος (από τη σελίδα 65 του βιβλίου) σχετικά με την προσέγγιση των έργων του θηβαϊκού κύκλου:

Το ευρύτερο κοινό που προσωπικά με ενδιαφέρει είναι ένα κοινό διατεθειμένο να μελετήσει αυτά τα έργα με τον συγκεκριμένο τρόπο· και αποτελείται εξίσου από φοιτητές, ιδίως προχωρημένου επιπέδου σπουδών, αλλά και από ανθρώπους ευρείας καλλιέργειας. Τις αντιδράσεις αυτών των ανθρώπων  προσπαθώ να εκμαιεύσω, να τις φέρω στην επιφάνεια της συνείδησής τους.

Σε κάποια σημεία είχα την αίσθηση ότι ο συγγραφέας ξέφευγε από το πλαίσιο ο οποίος έθετε και πλάτειαζε αν και πάντοτε με ενδιαφέροντα στοιχεία και παραπομπές. Στα θετικά ότι δεν υπήρχαν “αφορά στο” (στα οποία έχω δηλώσει βαρέως αλλεργικός) αν και υπάρχει ένα “δεν αφορούν σε” στον πρόλογο (σελίδα 20) του Καθηγητή Γιάγκου Ανδρεάδη.

Ένα άλλο εκνευριστικό στοιχείο ήταν η παράθεση ξενόγλωσσων, κυρίως Γαλλικών και  Λατινικών, φράσεων δίχως μετάφραση, αν και οι σελίδες του βιβλίου είναι γεμάτες υποσημειώσεις.

Δεν έλλειπαν επίσης: 

1. Ένα “. . . με τους οποίους μπορεί να αποκατασταθεί η υποχώρηση των Κλασσικών Σπουδών” (Σελ. 43).

2. Ένα “. . . μέχρις ότου αποκατασταθεί η αδικία. . .” στην αρχή της σελίδας 369. Και

3. Ένα “. . . αποκατάσταση των τυχόν ανισορροπιών” στη σελίδα 480.  

Ας πάει να λέει η ακαδημία αθηνών (σιγά να μην τους βάλλω και κεφαλαία!). Το “αποκατάσταση της βλάβης”, και όλα τα σχετικά, για εμένα παραμένει γελοίο και για τούτο Απαράδεκτο!

Ακόμα, σε αρκετές περιπτώσεις οι αριθμοί παραπομπής σε υποσημείωση δεν ήταν υπό μορφή εκθέτη με συνέπεια να αλλοιώνεται η εικόνα του κειμένου (π.χ. Σελ. 145 – υποσημείωση 17, Σελ. 162 – υποσημείωση 50, Σελ. 165 – υποσημείωση 60, Σελ. 168 – υποσημείωση 65 κ.λπ.).

Στη σελίδα 302 και στην αρχή του υποκεφαλαίου “Νέοι τρόποι παρουσίασης γνωστών μύθων σε βουκολικό πλαίσιο” αναγράφεται:

Οι ιστορίες που προσέλκυαν τους καλλιτέχνες – ιδίως τους εικαστικούς- κατοπινών εποχών δεν είχε μόνο σεξουαλικό αλλά και ρομαντικό περιεχόμενο, ερχόμενη έτσι να ανταποκριθεί στα λογοτεχνικά γούστα επόμενων αιώνων.

Προφανής, θαρρώ, η αβλεψία μια και το “δεν είχε” και το “ερχόμενη έτσι” βρίσκονται στο κενό.

Επίσης η υποσημείωση 27 της σελίδας 424 επαναλαμβάνεται, στην ίδια σελίδα, με αριθμό 28 αν και θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί το 27 και στις δύο παραπομπές.

Τέλος, στη σελίδα 506 αναγράφεται:

Αυτή η μείξη, αυτή η προϊούσα λεκτική ρευστότητα, είναι, μέχρι τον 4ο αι. π.Χ., αρκετά συνήθης στα κείμενα των Πατέρων της εκκλησίας, όπως στον Άγιο Βασίλειο, στον Άγιο Γρηγόριο Νύσσης και στον Άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο.

Ακόμα μια αβλεψία μια και το π.Χ., για τους Πατέρες τουλάχιστον, δεν ισχύει! Συνεπώς “μ.Χ.”!

Και κάτι αξιοπερίεργο που έλεγξα εκ των υστέρων (σήμερα, 20 Ιουλίου 2016). Στη σελίδα 367 ο συγγραφέας παραθέτει το προοίμιο της Ιλιάδας στο οποίο κάτι δεν μου πήγε καλά. Το γνωρίζω από στήθους το προοίμιο αυτό και έτσι το:

. . . αυτούς δε ελώρια τεύχε κύνεσσιν

Οιωνοίσι τε δαίτα [. . .]

με ξάφνιασε!

Το έλεγξα, λοιπόν, πριν από λίγο, και στην έκδοση “HOMERI OPERA” TOMVS I (ILIADIS LIBROS I-XII CONTINENS EDITIO TERTIA), OXFORD CLASSICAL TEXTS (ISBN: 0-19-814528-4), που έχω στην κατοχή μου, και στο προοίμιο διαβάζω:

. . . αυτούς δε ελώρια τεύχε κύνεσσιν

Οιωνοίσι τε πάσι [. . .]

Το αυτό και στο βιβλίο “ΙΛΙΑΔΑ”, που περιλαμβάνει αρχαίο κείμενο και μετάφραση, έκδοσης national Geographic/4Π που επίσης έχω στην κατοχή μου.

Ο συγγραφέας του βιβλίου “Η Αρχαία Ελληνική ποίηση”, υποθέτω, γνωρίζει πώς και γιατί το “πάσι” έγινε “δαίτα”. . .

Το κείμενο ολοκληρώνεται στη σελίδα 510 για να ακολουθήσουν χρήσιμες εκτενείς “Βιβλιογραφικές Αναφορές”, Σελίδες 511 -524, ένα “Ευρετήριο Ονομάτων, σημαντικών γεγονότων και εννοιών”, το οποίο περιλαμβάνει και “Ξενόγλωσσο ευρετήριο”, Σελίδες 525 -  567, και “Φωτογραφικό Υλικό”, Σελίδες 571 – 670. Ομολογώ, πάντως, ότι αυτό το τελευταίο, “Φωτογραφικό Υλικό”, κυρίως με εικόνες Πινάκων εμπνευσμένων, ή σχετικών, από την, η με την, αρχαία Ελληνική ποίηση είναι αυτό που με συγκίνησε λιγότερο μιας και οι γνώσεις και η εμπειρία μου για τα εικαστικά είναι απειροελάχιστες.

Συνολικά, λοιπόν, ένα ενδιαφέρον βιβλίο το οποίο, προφανώς, δεν εξαντλείται στη μία ανάγνωση και μπορεί να χρησιμεύσει σαν ένας βασικός οδηγός για περαιτέρω εμβάθυνση στην Αρχαία Ελληνική Ποίηση και κυρίως την δραματική.

Ακολουθούν ξένες φράσεις που χρησιμοποιούνται στο βιβλίο (πλην των Αγγλικών των υποσημειώσεων) και η ερμηνεία τους, κατά το διαδίκτυο. Επίσης κάποιες Ελληνικές λέξεις που δεν γνώριζα ή δεν ήμουν σίγουρος για το νόημα τους (σε παρένθεση ο αριθμός της σελίδας στην οποία (πρωτο)εμφανίζονται). Πάμε!

Faute de mieux (46): Για την έλλειψη κάτι καλύτερου ή περισσότερο επιθυμητού.

Tour de force (57): Μια πολύ επιδέξια και επιτυχής προσπάθεια ή εκτέλεση.

Iustum contrapassum (του Θωμά Ακινάτη) (171): Iustum: Σωστός, δίκαιος, νόμιμος, δικαιολογημένος. Contrapassum: Ατιπάσχω (Αντιπεπονθός) με την έννοια υποφέρω με τη σειρά μου, παθαίνω κακό μετά από κακό που προξένησα. O συγγραφέας το αποδίδει σαν: δίκαιη, κατ΄ αξίαν ανταπόδοσης.

Compos mentis (186): Με “σώας τας φρένας”, τη μνήμη και την αντίληψη.

Tour d’horizon (221): Γενική ανασκόπηση.

Fête galante (265): Γαλλικός όρος που περιγράφει έναν τρόπο ζωγραφικής που πρωτοεμφανίστηκε στα έργα του Antoine Watteau.

Coupe de foudre (274): Κεραυνοβόλος έρωτας.

Amour Courtois (283): L’amour courtois est une conception de l'amour d'un homme pour une femme qui est née au xiie s., dans le midi de la France, avec les troubadours occitans, et qui s'est éteinte dans la seconde moitié du xiiie s. Elle s'est développée ensuite dans le Nord, avec les trouvères, ainsi que dans d'autres pays d'Europe, notamment germaniques, avec les minnesänger. (Δυστυχώς δεν βρήκα κάτι, έστω, στα Αγγλικά).

Grecia fuit (314): Ελληνική εξαφάνιση (προχειρότατη απόδοση, δεν βρήκα μεταφρασμένη αυτούσια τη φράση).

Ακολουθούν Ελληνικές λέξεις:

Υπόρρητος (39): Υπονοούμενος.

Ελλόγιμος (64): Γνωστός, αξιόλογος για τη μόρφωσή του.

Νοθογένεια (102): Η κατάσταση του νοθογενούς, η γέννηση από μη νόμιμο γάμο.

Εύκλεια (117): Καλή φήμη, δόξα. (Σε προσφωνήσεις εκτίμησης και σεβασμού) η τιμή, η εντιμότητα, η σεβασμιότητά σου.

Επίκληρος (394): Μοναχοκόρη που κληρονομούσε όλη την πατρική περιουσία και την οποία σύμφωνα με τον νόμο έπρεπε να την παντρευτεί ο πλησιέστερος συγγενής.

Αλισάχνη (413): ή Αλοσάχνη: Άχνη αλατιού , λεπτό στρώμα από αλάτι που παραμένει επάνω στο πρόσωπο ή στο έδαφος ύστερα από την εξάτμιση του θαλασσινού νερού. Αφρός της θάλασσας.

Επιφαίνομαι (426): Εμφανίζομαι απροσδόκητα, προβάλλω, ξεφυτρώνω. Αναδεικνύομαι.

Να είσαστε Καλά!

Ένα κλικ μακριά η Ελευθερία Αρβανιτάκη και ο συνθέτης Νίκος Ξυδάκης τραγουδούν “Όσ' άστρα γύρω βρίσκονται”  σε στίχους της Σαπφούς και απόδοση του Οδυσσέα Ελύτη. Από το εξαίσιο άλμπουμ “Γρήγορα η Ώρα Πέρασε” (2006) του Νίκου Ξυδάκη:

19/07/2016