1060. Των Άλλων (Ρουφίνος, 25 Εγγραφές Μετά)

Είναι, θαρρώ, αξεπέραστη η μαγεία των στίχων που έρχονται απ’ τα παλιά να ημερώσουν τους πόθους της καρδιάς μας. Μεγάλη η δύναμη της λαλιάς μας που τόσους αιώνες μετά μπορεί ακόμα να σηκώνει τους καημούς μας. Ευλογημένοι θαρρώ όσοι γνωρίζουν και όσοι συγκινούνται από στίχους όπως:

Εὐκαίρως μονάσασαν ἰδὼν Προδίκην ἱκέτευον,

 καὶ τῶν ἀμβροσίων ἁψάμενος γονάτων·

“Σῶσον”, ἔφην, “ἄνθρωπον ἀπολλύμενον παρὰ μικρόν,

 καὶ φεῦγον ζωῆς πνεῦμα σύ μοι χάρισαι.”

ταῦτα λέγοντος ἔκλαυσεν· ἀποψήσασα δὲ δάκρυ,

 ταῖς τρυφεραῖς ἡμᾶς χερσὶν ὑπεξέβαλεν.  

Πρόκειται για ένα ακόμα επίγραμμα του Ρουφίνου, από την Παλατινή Ανθολογία, το οποίο ο Τάσος Ρούσσος, στο βιβλίο του “Τα επιγράμματα του Ρουφίνου”, έχει μεταφράσει ως εξής:

Μόνη όταν είδα την Προδίκη, βρήκα

την ευκαιρία και τα θεϊκά της

γόνατα αγγίζοντας, της είπα. «Σώσε με,

να, λίγο ακόμη κι αφανίζομαι, πνοή

της ζωής που μου φεύγει χάρισέ μου».

Βούρκωσε, αυτά σαν είπα, και σκουπίζοντας

τα δάκρυά της άπλωσε τα χέρια.

και τρυφερά με δέχτηκε κοντά της.

Ο Κώστας Χωρεάνθης πάλι, στο βιβλίο του “ΡΟΥΦΙΝΟΥ ΕΠΙΓΡΑΜΜΑΤΑ ΕΡΩΤΙΚΑ”, μεταφράζει:

Εύκαιρα βλέποντας μονάχη την Προδίκη, την ικέτευα

   και, αγγίζοντας τ’ αθάνατά της γόνατα,

«σώσε» είπα «έναν άνθρωπο που λίγο θέλει να χαθεί

   και χάρισέ του εσύ την πνοή της ζωής που φεύγει».

Σ’ αυτά τα λόγια μου έκλαψεν· αλλά σφουγγίζοντας το δάκρυ,

   με χέρια τρυφερά, κρυφά μ’ οδήγησε έξω.

Ενώ ο Γιάννης Δάλλας, στο βιβλίο του “ΡΟΥΦΙΝΟΥ ΕΡΩΤΙΚΑ ΕΠΙΓΡΑΜΜΑΤΑ”, μεταφράζει:

Είδα μονάχη την Προδίκη κάπου κι αγκαλιάζοντας

  τ’ αμβρόσια γόνατά της έτσι την ικέτευα:

«Σώσε ένα πλάσμα που όπου να ’ναι χάνεται, της έλεγα,

   και της ζωής μου την πνοή που φεύγει δώσ’ μου πάλι».

Κι αυτή συγκινημένη σφούγγισε ένα δάκρυ της

   και με τ’ αβρά της χέρια ζωντανόν απάνω μ’ ανασήκωσε.

Ακολουθεί ακόμη μία μετάφραση του συγκεκριμένου επιγράμματος, από τον Νίκο Χ. Χουρμουζιάδη, από το βιβλίο του “Παλατινή Ανθολογία – Ερωτικά Επιγράμματα”. Η ακόλουθη:

Βρήκα –τι τύχη!- την Προδίκη μόνη και τις παρακλήσεις

   άρχισα πέφτοντας εμπρός στα αμβρόσια γόνατά της:

«Σώσε έναν άνθρωπο», της είπα· «σβήνει, χάνεται σε λίγο·

  μια ακόμα ανάσα ζωής μην αρνηθείς να του χαρίσεις».

Έκλαψε ακούοντάς με· ύστερα σκούπισε τα δάκρυά της

   και με τα τρυφερά της χέρια με έσπρωξε να φύγω.

Δεν λείπει, βεβαίως, και . . . η αποθέωση με τη μετάφραση του Γιώργου Κεντρωτή (από το γνωστό ροζ βιβλίο του):

Μόλις επέτυχα μονάχη της στο σπίτι την Προδίκη

στιγμή δε χάνω ευκαιρία – γιατί άλλη που να βρω;-

και βουρ, τα γονατάκια της χαϊδεύοντας τ’ αμβρόσια.

όλο την ανικέτευα κι όλο μου την εθερμοπαρακαλούσα:

«Σώσε, καλό παιδί, τον άνθρωπο που σου προσπέφτει ετούτον

και που από μια τρίχα αδύναμη κρεμάστηκε η ζωή του!. . .

Σωσ’ τον εσύ και δώσε του ξανά και πάλι την ανάσα

που απ’ τα στήθια του πάει να ’βγει. . . να σβηστεί!»

Την ικέτεψα, ναι, ο καψερός και την εθερμοπαρακάλεσα,

κι εκείνης κλάματα, ακούγοντάς με εκεί, ευθύς της ήρθαν.

Στα γρήγορα, ωστόσο, τα εστέγνωσε και μάνι – μάνι,

με τα χεράκια της με πήρε τα τρυφερά, τα παντρύφερα,

και με πέταξε όξω σαν το κακό σκυλί. . . στο δρόμο.

Από ότι βλέπετε η φαντασία δεν λείπει από τους μεταφραστές του επιγράμματος του Ρουφίνου. Σε κάποιους μάλιστα, ονόματα δεν λέμε, υπολήψεις δεν θίγουμε, και περισσεύει και μυρίζει!

Τρεις στις πέντε μεταφράσεις, λοιπόν, έχουν “αρνητική κατάληξη” (από “μ’ οδήγησε έξω” έως “με πέταξε όξω σαν το κακό σκυλί”) ενώ δύο “θετική”.

Ομολογώ πως προβληματίστηκα. Αυτό που διαφοροποιεί τις μεταφράσεις στο συγκεκριμένο σημείο είναι το περίφημο “υπεξέβαλεν” το οποίο αποτελεί τρίτο ενικό πρόσωπο αορίστου β´ του ρήματος “υπεκβάλλω” το οποίο, κατά το «Λεξικό Της Ελληνικής Γλώσσας» (ΠΑΠΥΡΟΣ, 2013, Τόμος 18, σελίδα 334) σημαίνει:

“1. αποβάλλω, εκβάλλω κρυφά· 2. Διέρχομαι, περνώ”.

Για το ίδιο ρήμα στον δέκατο τέταρτο τόμο του Λεξικού του Δημητράκου (σελ. 7397) διαβάζω:

“υπεκβάλλω μτγν. Εκβάλλω κρυφίως, απορρίπτω λάθρα: Πλουτ Ηθ. 5301) μηδ’ υπέκβαλλε πιστεύειν δοκούντα, Ρουφιν. Επιγρ. ΑΠ 5, 66 τοις τρυφεραίς ημάς χερσίν υπεξέβαλεν”

Στην δε Αγγλική έκδοση του Λεξικού των Llddell και  Scott (Έκδοση 1996, σελίδα 1855) διαβάζουμε:

υπεκβάλλω: cast out, reject AP 5.65. (Rufin)

  

Μετά από όλα αυτά θα έλεγα ότι μάλλον η “αρνητική” εκδοχή είναι η πλησιέστερη στα όσα ο Ρουφίνος θέλησε να πει. Από την άλλη πιστεύω ότι Ρούσσος και Δάλλας σίγουρα είχαν λόγους για να μεταφράσουν τον τελευταίο στίχο έτσι όπως τον μεταφράσανε.

Έχοντας πέντε μεταφράσεις στη διάθεσή μου (και πλέον και τη δική σας!) μπήκα στον πειρασμό να μετρήσω με πόσες λέξεις μεταφράστηκαν οι 34 λέξεις του επιγράμματος. Έχουμε, λοιπόν, και λέμε:

Ρούσσος: 49 λέξεις

Χωρεάνθης: 49 λέξεις

Δάλλας: 52 λέξεις

Χουρμουζιάδης: 52 λέξεις

Κεντρωτής: 124 λέξεις

Τυχαίο; Δεν νομίζω!

Αν με ρωτούσατε, πάντως, ποια μετάφραση προτιμώ, με το αρχαίο κείμενο πάντοτε εκτός συναγωνισμού – για εμένα, θα απαντούσα: Την πρώτη! (με τις επιφυλάξεις που ανέφερα για την μετάφραση του τελευταίου στίχου).

Να είσαστε Καλά (και να διαβάζετε)!

Ένα κλικ μακριά Λάκης (Παπαδόπουλος) + Μαριανίνα (Κριεζή) + Αρλέτα = “Τα Ήσυχα Βραδιά”, μεταξύ άλλων. Το τραγούδι από το εξαιρετικό, της πιο πάνω τριάδας, άλμπουμ “Τσάι Γιασεμιού”, του 1985:

06/05/2016