1528. Σκολιών όρθρων κνίσματα δακρυχαρή

 

Αν θελήσουμε να αποδώσουμε στα Ελληνικά, που σήμερα μιλάμε, τη φράση του τίτλου θα έχουμε, κάτι σαν, «περιπεπλεγμένων πρωινών δακρυχαρή κομματάκια». Τι, λοιπόν, ήθελε να πει ο ποιητής; Δύσκολο, τόσους αιώνες μετά, να αποφανθούμε.

 

Η αδυναμία μου στην Παλατινή Ανθολογία (Π.Α) είναι γνωστή. Εξ ίσου γνωστό είναι και το ότι, δυστυχώς, δεν φοίτησα σε κάποια φιλολογική σχολή, αλλά στο ΕΜΠ. Μειονέκτημα μέγα, εν προκειμένω, αλλά προσπαθώ να καλύψω αποστάσεις.

 

Για τη σημερινή ανάρτηση, όπως θα ήδη καταλάβατε, επέλεξα ένα ακόμα επίγραμμα από την Π.Α. Αυτό με αύξοντα αριθμό εκατόν εξήντα έξι (166), του Μελέαγρου, από το πέμπτο βιβλίο της Π.Α. Για πολλοστή φορά διαπίστωσα με ευχαρίστηση πως κάποιες λέξεις, με διαδρομή αιώνων, εξακολουθούν να λειτουργούν και ουδεμία χρεία «μετάφρασης» υφίσταται γι’ αυτές. Παραδείγματα, από το εν λόγω επίγραμμα:

 

Φιλάγρυπνος: αυτός που αγαπά να αγρυπνά

Σκολιός: αυτός που έχει λυγιστεί, περιπεπλεγμένος, συνεστραμμένος

Δακρυχαρής: ο χέων δάκρυα χαράς

Ψυχαπάτης: αυτός που εξαπατά την ψυχή

Θάλπω: ζεσταίνω, μαλακώνω, απαλύνομαι, καταλαγιάζω

 

Ας δούμε, όμως, το αρχαίο κείμενο:

5.166 ΜΕΛΕΑΓΡΟΥ

 

Ὦ Νύξ, ὦ φιλάγρυπνος ἐμοὶ πόθος Ἡλιοδώρας,

καὶ σκολιῶν ὄρθρων κνίσματα δακρυχαρῆ,

ἆρα μένει στοργῆς ἐμὰ λείψανα, καί τι φίλημα

μνημόσυνον ψυχρᾷ θάλπετʼ ἐν εἰκασίᾳ;

ἆρά γ ʼ ἔχει σύγκοιτα τὰ δάκρυα κἀμὸν ὄνειρον

ψυχαπάτην στέρνοις ἀμφιβαλοῦσα φιλεῖ;

ἢ νέος ἄλλος ἔρως, νέα παίγνια; μήποτε, λύχνε,

ταῦτʼ ἐσίδῃς, εἴης δʼ ἧς παρέδωκα φύλαξ.

 

Το έχω πει και το έχω, ήδη, γράψει. Δεν κουράζομαι να το επαναλαμβάνω. Η μετάφραση κειμένων από τα αρχαία στα σύγχρονα Ελληνικά, και κατά τη γνώμη μου πάντα, έχει απλώς υποβοηθητικό ρόλο. Το ζητούμενο είναι η απόλαυση της πυκνότητας και της ακρίβειας του αρχικού κειμένου. Με αυτόν τον προσανατολισμό ακολουθεί μια πρώτη προσέγγιση, από την ταπεινότητά μου και στα σύγχρονα Ελληνικά, του αρχικού κειμένου:

 

Ω Νύχτα, ω φιλάγρυπνε για την Ηλιοδώρα πόθε μου και περιπεπλεγμένων πρωινών δακρυχαρή κομματάκια, άραγε παραμένουν υπολείμματά μου στοργής, και τι φιλί υπόμνηση ψυχρή θάλπεται στην εικασία; άραγε έχει στην κλίνη της τα δάκρυα και αγαπά τ’ όνειρού μου την ψυχαπάτη στα στήθη της ν’ αγκαλιάζει; ή νέος άλλος έρωτας , νέα παίγνια; ποτέ λύχνε αυτά μη δεις, ας είσαι φύλακας αυτής που σου παρέδωσα.

 

Μου άρεσε η αντίθεση του «ψυχρᾷ θάλπετʼ». Με δυσκόλεψε  το «κἀμὸν ὄνειρον ψυχαπάτην στέρνοις ἀμφιβαλοῦσα φιλεῖ;». Άφησα «αμετάφραστη» την εικασία μια και, ειλικρινά, δεν μπορώ ν’ αποφασίσω ποιο νόημα είχε η λέξη τόσους αιώνες πίσω.

 

Για το συγκεκριμένο επίγραμμα συμβουλεύτηκα και τέσσερεις, τρεις στα Ελληνικά και μία στα Αγγλικά, μεταφράσεις κατ’ επάγγελμα μεταφραστών. Έχω καταλήξει σ’ ένα συμπέρασμα που μοιάζει αληθές. Οι επαγγελματίες αυτοί δεν μεταφράζουν, εφευρίσκουν! Και δεν μ’ αρέσει καθόλου αυτό. Για παράδειγμα το, όντως ακατανόητο, στην μετάφρασή μου «και περιπεπλεγμένων πρωινών δακρυχαρή κομματάκια» αποδίδεται σαν:

 

-        κι εσείς δακρύβρεχτα ορθρινά ξυπνήματά μου

ή

-        και σεις δακρύβρεχτα ξυπνήματα του πρωινού

ή

-        και δακρύβρεχτοι θρήνοι των πικρών πρωινών

ή

-          O tormenting visions of the dawn full of tears and joy

Με άλλα λόγια: Μεγαλείο!

Με την ελπίδα να μη σας κούρασα εύχομαι καλές αναγνώσεις, γιατί όχι και στ’ αρχαία Ελληνικά, και . . . Δροσιές!

 

Φιλώ σας!

Ένα κλικ μακριά ο Δημήτρης Μητροπάνος στη σύνθεση των Σπύρου Παπαβασιλείου, Τάσου Οικονόμου, «Καλοκαίρια και Χειμώνες»:

09/06/2024