1403. Χαβιέρ Μαρίας: «Το Πρόσωπό Σου Αύριο»

Ακούς μουσική; Ξεχωρίζεις. Αποκτάς αγαπημένα τραγούδια, αγαπημένους καλλιτέχνες. Διαβάζεις; Ξεχωρίζεις. Αποκτάς αγαπημένα βιβλία, αγαπημένους συγγραφείς. Σήμερα, λοιπόν, θα μιλήσω για μία τριλογία ενός αγαπημένου συγγραφέα. Ο συγγραφέας είναι ο Χαβιέρ Μαρίας (Javier Marías Franco). Η τριλογία, αγαπημένη και αυτή, «Το Πρόσωπο Σου Αύριο» ή “Your Face Tomorrow”, στα Αγγλικά, ή "Tu Rostro Mañana", στο πρωτότυπο, στα Ισπανικά.

Ατυχώς στην Ελληνική Βικιπαίδεια δεν υπάρχουν πληροφορίες για τον σημαντικό αυτό Ισπανό συγγραφέα και όχι μόνο. Ευτυχώς που υπάρχουν τα Αγγλικά, η Lingua Franca της εποχής – τουλάχιστον για τη Δύση, και υπάρχει πρόσβαση σε πλήθος πληροφοριών μέγα· σχεδόν για ό,τι βάλει ο νους του ανθρώπου. Μεταφράζω πρόχειρα, λοιπόν, από τη Wikipedia τις δύο πρώτες παραγράφους του λήμματος Javier Marias:

Ο Χαβιέρ Μαρίας (γεννημένος στη Μαδρίτη, στην Ισπανία, την 20^η Σεπτεμβρίου 1951) είναι ένας Ισπανός μυθιστοριογράφος, μεταφραστής και αρθρογράφος. Ο Μαρίας έχει δημοσιεύσει δεκαπέντε μυθιστορήματα ανάμεσα στα οποία το «Καρδιά Τόσο Άσπρη» (Corazón tan blanco, 1992) και το «Αύριο Στη Μάχη Να με Σκεφτείς» (Mañana en la batalla piensa en mí, 1994). Πέραν των μυθιστορημάτων του έχει δημοσιεύσει τρείς συλλογές διηγημάτων και διάφορα δοκίμια. Όντας ένας από τους δημοφιλέστερους συγγραφείς της Ισπανίας, το έργο του έχει μεταφραστεί σε σαράντα δύο γλώσσες και έχει πουλήσει περισσότερα από οκτώμιση εκατομμύρια αντίτυπα παγκοσμίως.  Για το έργο του έχει τιμηθεί me αρκετά βραβεία, όπως το βραβείο Rómulo Gallegos  (1994), το International IMPAC Dublin Literary Award (1997), το International Nonino (2011), και το Austrian State Prize for European Literature (2011).

Ο Μαρίας σπούδασε φιλοσοφία και λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο Complutense της Μαδρίτης πρωτού διδάξει σε διάφορα Πανεπιστήμια, περιλαμβανομένoυ και των πανεπιστημίων που σπούδασε, στην Οξφόρδη και τη Βενετία, και το Wellesley College στη Μασαχουσέτη. Το 1997 του απονεμήθηκε ο τίτλος του Βασιλιά του Βασιλείου της Redonda από τον προκάτοχό του Jon Wynne-Tyson για την κατανόηση του βασιλείου και για το ότι ανέφερε την ιστορία ενός από τους προηγούμενους βασιλιάδες του, του John Gawsworth, στο μυθιστόρημά του All Souls (Todas las almas, 1989).

Όσοι έχουν διάθεση, και γνώση Αγγλικών, μπορούν να  διαβάσουν αποφθέγματα, ας τα πούμε έτσι, από τα βιβλία του Χαβιέρ Μαρίας: εδώ.

Έχω στην κατοχή μου δεκαπέντε μυθιστορήματα του συγγραφέα, εννέα στα Ελληνικά και έξι στα Αγγλικά. Δύο από τα μυθιστορήματα και στα Ελληνικά και στα Αγγλικά.

Αναφορές στον Javier Marias, στο παρόν ημερολόγιο – και είναι αρκετές, μπορείτε να δείτε ενεργοποιώντας το σύνδεσμο: Javier Marias.

Επιστρέφουμε στην τριλογία της αρχής. «Το Πρόσωπο Σου Αύριο», σε τόμους τρείς:

1.  Πυρετός και Λόγχη
2.  Χορός και Όνειρο
3. Δηλητήριο, Σκιά και Αποχαιρετισμός

Τον πρώτο τον διάβασα στα Ελληνικά. Τους επόμενους δύο στα Αγγλικά μιας και, ατυχώς, δεν μεταφράστηκαν στα Ελληνικά.

Αντιγράφω από το οπισθόφυλλο του πρώτου τόμου της τριλογίας: 

Ο Ζακ Ντέθα, πρόσφατα χωρισμένος, έχει εγκατασταθεί στο Λονδίνο. Έρχεται ξανά σε επαφή με παλιούς του φίλους από την Οξφόρδη και συνδέεται ιδιαίτερα με τον Πήτερ Γουήλερ, πρώην καθηγητή του και πρώην (;) κατάσκοπο. Σε μια δεξίωση στο σπίτι του τελευταίου, κάνει τη γνωριμία του αινιγματικού Μπέρτραμ Τούπρα, ο οποίος διακρίνει στον Ντέθα ένα μοναδικό χάρισμα: τη δυνατότητά του να βλέπει πιο καθαρά από τον καθένα, να προβλέπει από το πρόσωπο κάποιου σήμερα πώς θα συμπεριφερθεί αύριο. Τις υπηρεσίες του θα εκμεταλλευτεί μια μυστηριώδης οργάνωση με αδιευκρίνιστους στόχους που ρόλος της είναι να ανακρίνει και να σκιαγραφεί το πορτρέτο συγκεκριμένων ανθρώπων, να αναλύει το χαρακτήρα τους και να προβλέπει την εξέλιξη της μελλοντικής συμπεριφοράς τους.

Καθώς ο Ντέθα βυθίζεται ολοένα και περισσότερο στον σκοτεινό κόσμο της παρακολούθησης, ο Μαρίας μάς δείχνει πώς η εμπιστοσύνη και η προδοσία χαρακτηρίζουν όλες τις ανθρώπινες σχέσεις. Πώς ερμηνεύουμε τους ανθρώπους και κατά πόσο αυτά που μας αφηγούνται μπορούν να θεωρηθούν αξιόπιστα όταν η ίδια η γλώσσα, από τη φύση της, προδίδει. Ο Μαρίας μάς εισάγει με αριστοτεχνικό τρόπο σε ένα γοητευτικό στοχασμό πάνω στην ικανότητά μας να αναγνωρίζουμε την πραγματική φύση των ανθρώπων...

Το "Πυρετός και Λόγχη" είναι το πρώτο μέρος μιας τριλογίας με τίτλο "Το πρόσωπό σου αύριο", που έχει ως υπόβαθρο τον σκοτεινό κόσμο της κατασκοπίας και της παρακολούθησης. Σ' αυτό ο Χαβιέρ Μαρίας υφαίνει ένα περίπλοκο, τόσο αφηγηματικά όσο και διανοητικά, δίχτυ από μηχανορραφίες, παρακινώντας τον αναγνώστη να τον ακολουθήσει στο λαβύρινθο των μελλοντικών βιβλίων της σειράς αυτής.

Τους τρεις τόμους της τριλογίας τους διάβασα το χρονικό διάστημα από την Κυριακή, 1 Ιανουαρίου 2022 έως και την Πέμπτη, 10 Μαρτίου 2022. Η ανάγνωσή αυτή αποτέλεσε πηγή μεγάλης ευχαρίστησης για εμένα.

Δεν θα έλεγα πως τα βιβλία του Μαρίας είναι από αυτά που τα διαβάζεις χαλαρά και εύκολα. Το αντίθετο μάλλον. Η δράση σε αυτά είναι σχεδόν ανύπαρκτη και η πλοκή σχετικά απλή. Αυτό που αιχμαλωτίζεις είναι το ξετύλιγμα της σκέψης του πρωταγωνιστή. Του Ζακ Ντέθα, εν προκειμένω. Τόσο πολύ ευχαριστήθηκα την ανάγνωση που τον τρίτο τόμο τον διάβασα με ρυθμό: ένα κεφάλαιο την ημέρα. Δεν ήθελα να τελειώσει.

Η μαγείας της γραφής του Μαρίας βρίσκεται στο ότι από ένα σημείο και πέρα, με τρόπο μαγικό, ο αναγνώστης συντονίζεται με το ρυθμό σκέψης του πρωταγωνιστή και πλέον παρακολουθεί την εξέλιξη του όλου σχεδόν εκ των έσω. Είναι τέτοια η κλιμάκωση της σκέψης, η επιχειρηματολογία και η τέχνη του συγγραφέα που πολλές φορές φτάνεις να δεχτείς  συμπεράσματα σχεδόν παράλογα όπως, π.χ. καλύτερα να μην μιλάμε καθόλου.

Ο Μαρίας σπούδασε στην Οξφόρδη και οι αναφορές στην Αγγλική γλώσσα σε σύγκριση και με την Ισπανική είναι πολλές στην τριλογία και όχι πάντοτε ευκολονόητες, τουλάχιστον για εμένα. Το να διαβάζει κανείς Javier Marias έχει τις δυσκολίες του. Το να διαβάζεις Javier Marias στα Αγγλικά, και να μην είναι αυτή η μητρική σου γλώσσα, τις πολλαπλασιάζει. Λοιπόν, δυσκολεύτηκα.  Εκείνο πάντως που μπορώ να πω είναι ότι η Margaret Jull Costa, η μεταφράστρια του έργου του Μαρίας στην Αγγλική, θα πρέπει να είναι μια εξαίρετη μεταφράστρια. Πραγματικά απόλαυσα τη μετάφρασή της κι ας χρειάστηκε να αναζητώ λέξεις και εκφράσεις.

Θα ακολουθήσουν κάποια αποσπάσματα από τα βιβλία της τριλογίας με στόχο, όσοι δεν γνωρίζεται, να έχετε μια γεύση από το ύφος του συγγραφέα. Και ποιος γνωρίζει; Ίσως αυτή σταθεί η αφορμή να τον γνωρίσετε και να τον αγαπήσετε όπως και όσο εγώ ή, η γιατί όχι;, διαφορετικά και περισσότερο.

1.  Πυρετός και Λόγχη

Σήμερα η βεβαιότητα είναι αντικείμενο απέχθειας: αυτό άρχισε σαν μόδα, φαινόταν καλό να είναι κανείς αντίθετος στις βεβαιότητες, οι βλάκες τις έβαλαν στο ίδιο τσουβάλι με τις δοξασίες και τα δόγματα, οι γελοίοι (και υπήρχαν και διανοούμενοι ανάμεσά τους), λες και όλα ήταν συνώνυμα. Το πράγμα όμως είχε επιτυχία, ρίζωσε και δες μέχρι ποίου σημείου. Σήμερα εμπνέει αντιπάθεια το οριστικό και το σίγουρο, και κατά συνέπεια το σταθερό πια στο χρόνο· και εν μέρει σε αυτό οφείλεται και η απέχθεια απέναντι στο παρελθόν, εκτός αν καταφέρουμε να το μολύνουμε με την αμφιταλάντευσή μας, ή γίνεται να το μπολιάσουμε με την αοριστία του παρόντος, ήδη επιχειρείται ακατάπαυστα. Σήμερα δεν ανεχόμαστε να ξέρουμε ότι κάτι υπήρξε· ότι υπήρξε ήδη και ότι υπήρξε έτσι, όπως ήταν, χωρίς καμιά αμφιβολία. Στην πραγματικότητα δεν ανεχόμαστε όχι απλώς να το ξέρουμε, αλλά και το γεγονός ότι υπήρξε καν. Τίποτε άλλο, μόνο αυτό: ότι υπήρξε. Χωρίς τη δική μας παρέμβαση, χωρίς τη δική μας στάθμιση, πώς να σου το πω, χωρίς τη δική μας απέραντη αναποφασιστικότητα ή τη δική μα ακριβοδίκαιη συναίνεση. Χωρίς την πολυαγαπημένη μας αναποφασιστικότητα ως ανεπηρέαστο μάρτυρα. Αυτή η εποχή είναι τόσο αλαζονική, Χακόμπο, όσο δεν έχει υπάρξει άλλη από τότε που βρίσκομαι στον κόσμο (κάνει τον Χίτλερ να ωχριά), και δύσκολα θα πίστευα ότι μπορεί να είχε υπάρξει πριν.

Javier Marias, «Τοπρόσωπό σου αύριο Ι. Πυρετός και Λόγχη», σέλας, 2008, ISBN: 978-960-7246-63-9, Μετάφραση: Βιβή Φωτοπούλου, Σελίδα 341.

 2.  Χορός και Όνειρο

Και γνώριζε πως στο τέλος κάθε λογικά μακράς ζωής, όσο μονότονη κι αν είχε υπάρξει, όσο ανώδυνη και γκρίζα και δίχως γεγονότα, πάντα θα υπήρχαν πάρα πολλές αναμνήσεις και πάρα πολλές αντιθέσεις, πάρα πολλές θυσίες και παραλείψεις και αλλαγές, ένα σωρό υποχωρήσεις, ένα σωρό υποσταλμένες σημαίες, και ένα σωρό πράξεις απιστίας, ή ίσως όλα αυτά ήταν λευκές σημαίες παράδοσης. ‘Και δεν είναι εύκολο όλα αυτά να τα βάλεις σε σειρά’, είχε πει, ‘ακόμα και να τα πεις στον εαυτό σου. Πολύ μεγάλη συσσώρευση. . . Η μνήμη μου είναι τόσο γεμάτη που κάποιες φορές δεν μπορώ να την αντέξω. Θα ήθελα να χάσω περισσότερα από αυτή, θα ήθελα να την αδειάσω λίγο. Όχι, δεν είναι αλήθεια . . . το μόνο που θα ήθελα να μην ήταν τόσο πλήρης.’ Και κατόπιν είχε προσθέσει κάποιες λέξεις τις οποίες θυμούμαι καλά (από τότε συνέχισαν να επανέρχονται στη μνήμη μου σαν περιστασιακή ηχώ, ή ίσως όχι και τόσο περιστασιακή): ‘Η ζωή δεν είναι αφηγήσιμη, και μοιάζει ασυνήθιστο ότι οι άνθρωποι έχουν σπαταλήσει όλους τους αιώνες για τους οποίους κάτι γνωρίζουμε κάνοντας ακριβώς αυτό. . . Κάποιες φορές σκέπτομαι ότι το καλύτερο θα ήταν να εγκαταλείψουμε εντελώς τη συνήθεια και απλά να επιτρέψουμε να συμβούν πράγματα. Και κατόπιν απλώς να τα αφήσουμε να υπάρχουν.’

Javier Marias, “YourFace Tomorrow Volume 2 Dance and Dream”, Penguin Modern Classics, Μάρτιος 2018, ISBN: 978-0-241-28891-7, Μετάφραση: Margaret Jull Costa, Σελίδα 134.

Μετάφραση από τα Αγγλικά: αείποτε

3.  Δηλητήριο, Σκιά και Αποχαιρετισμός

Μη ξεχνάς, Jacobo, πως ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος έδινε την αίσθηση μάχης για επιβίωση. Και ήταν, πράγματι ήταν. Και σε πολέμους σαν αυτόν τα όρια για το τι είναι αποδεκτό να κάνει κάποιος συνεχώς διευρύνονται, σχεδόν χωρίς να το συνειδητοποιούμε. Στον καιρό της ειρήνης κρίνουμε τον καιρό του πολέμου με μεγάλη σκληρότητα  και δεν είμαι σίγουρος πόσο είναι δυνατό να εκφέρουμε μια τέτοια κρίση. Είναι αμοιβαία αποκλειόμενα: σε καιρό πολέμου, για παράδειγμα, η ειρήνη είναι αδιανόητη – και αντιστρόφως, ένα γεγονός που έχουμε την τάση να παραβλέπουμε. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν ακόμα πράγματα τα οποία πραγματικά μοιάζουν κατακριτέα ακόμα και όταν συμβαίνουν ή προετοιμάζονται στους πιο ανεκτικούς των καιρών και βλέπεις, όλα αυτά. . . ναι, οι αισχρές πράξεις, υποθέτω, κρατήθηκαν μυστικές τον καιρό επίσης που διεξαγόταν ο Πόλεμος και κανένας δεν γνώριζε πώς θα μπορούσε να τελειώσει.

Javier Marias, “Your Face Tomorrow Volume 3 Poison, Shadow and Farewell”, Penguin Modern Classics, 2018, ISBN: 978-0-241-33806-3, Μετάφραση: Margaret Jull Costa, Σελίδα 480.

Μετάφραση από τα Αγγλικά: αείποτε

Με την ελπίδα πως κάποιοι ίσως παρακινηθούν, από την παρούσα εγγραφή, να κάνουν το πρώτο βήμα για να γνωρίσουν τον Χαβιέρ Μαρίας και τον λογοτεχνικό του κόσμο δεν μένει παρά να ευχηθώ:

Να Προσέχετε, να είσαστε Καλά

και να κλείσω με το γνωστό:

Ένα κλικ μακριά η Δήμητρα Γαλάνη στη σύνθεση των Αντώνη Βαρδή, Πάνου Φαλάρα, «Μ’ Αγαπούσες Θυμάμαι»:

06/05/2022