Σε συνέχεια, θα έλεγα, της εγγραφής της Τετάρτης, 16 Μαρτίου, με τίτλο «1395. Συνεχόμενα Τέσσερα του Μελέαγρου Δίστιχα» θα παραθέσω σήμερα δύο ακόμα επιγράμματα του Μελέαγρου και πάλι από το Πέμπτο βιβλίο της Ελληνικής Ανθολογίας. Πρόκειται για τα επιγράμματα με αύξοντες αριθμούς 136 και 137 για τα οποία θα τολμήσω, ακόμα μία φορά, να παραθέσω και μία ερασιτεχνική, εντελώς όμως, μετάφρασή τους.
Και τα δύο επιγράμματα αναφέρονται στην Ηλιοδώρα, και δεν είναι η πρώτη φορά. Αυτή η κοπέλα μοιάζει να έχει κάνει αρκετή ζημιά στον ποιητή. Αυτή είναι όμως, θαρρώ, η μοίρα των ποιητών. (Και) Να δημιουργούν ποίηση από τον ερωτικό καημό.
Το πρώτο επίγραμμα:
5.136 ΜΕΛΕΑΓΡΟΥ
Ἔγχει καὶ πάλιν εἰπέ, πάλιν, πάλιν «Ἡλιοδώρας»·
εἰπέ, σὺ δ΄ ἀκρήτῳ τὸ γλυκὺ μίσγ΄ ὄνομα·
καί μοι τὸν βρεχθέντα μύροις, καὶ χθιζὸν ἐόντα,
μναμόσυνον κείνας ἀμφιτίθει στέφανον.
δακρύει φιλέραστον, ἰδού, ῥόδον, οὕνεκα κείναν
ἄλλοθι κοὐ κόλποις ἁμετέροις ἐσορᾷ.
Γέμιζε και
πάλι πες, πάλι και πάλι, «για την Ηλιοδώρα»·
και με το, από τα χθες, μυρωμένο στεφάνι
σε ανάμνησή της στέψε με.
δακρύζει το φιλέραστο ρόδο, δες, επειδή τη βλέπει
αλλού και όχι στην αγκαλιά μου.
Μετέφρασα το «Ἔγχει» σαν «Γέμιζε» προκειμένου να αποφύγω το, εν προκειμένω, κακόηχο «Χύνε» και τους συνεκδοχικούς συνειρμούς.
Προτίμησα να αποφύγω μια, περιφραστική, μετάφραση του «φιλέραστο» μιας και μια χαρά, τόσους αιώνες μετά, ο αναγνώστης θαρρώ εννοεί πως φιλέραστος είναι αυτός που τον έρωτα αγαπά, ο ερωτικός.
Το δεύτερο επίγραμμα:
5.137 ΜΕΛΕΑΓΡΟΥ
Ἔγχει τᾶς Πειθοῦς καὶ Κύπριδος Ἡλιοδώρας
καὶ πάλι τᾶς αὐτᾶς ἁδυλόγου Χάριτος.
αὐτὰ γὰρ μί΄ ἐμοὶ γράφεται θεός, ἇς τὸ ποθεινὸν
οὔνομ΄ ἐν ἀκρήτῳ συγκεράσας πίομαι.
και πάλι γι’ αυτών τη γλυκομίλητη Χάρη. γιατί αυτές
για εμένα είναι σαν μία θεά, για των οποίων το ποθητό όνομα
Αυτή η μετάφραση με δυσκόλεψε πολύ και το αποτέλεσμα, επιτρέψτε μου, αμφίβολο λίαν.
Για το «Ἔγχει» ισχύουν όσα έγραψα για το πρώτο επίγραμμα. Για την Πειθώ αντιγράφω από την Βικιπαίδεια:
Πειθώ (μυθολογία)
Στην ελληνική μυθολογία η Πειθώ ήταν η θεά που προσωποποιούσε την πειθώ, τη μεγάλη και πολύπλευρη δύναμη του ανθρώπινου λόγου και της ρητορικής.
Η Πειθώ ωστόσο εμφανίζεται αρχικώς ως θεότητα όχι του λόγου, αλλά της ερωτικής δράσεως, δηλαδή του έρωτα και του γάμου. Αναφέρεται, κάπως συγκεχυμένα, ως κόρη της Αφροδίτης και του Ερμή.
Η Πειθώ λατρευόταν άλλοτε ως αυτόνομη θεότητα και άλλοτε ως βοηθός άλλων θεοτήτων, όπως της Αφροδίτης, του Πόθου, του Ιμέρου, των Ωρών και των Χαρίτων. Σπανιότερα το κύριο όνομα «Πειθώ» απαντάται ως επίθετο και θρησκευτική επίκληση της θεάς Αφροδίτης και της θεάς Αρτέμιδος.
Στην περίπτωση του αρχαιοελληνικού γάμου, η σχέση της Πειθούς ήταν βαθύτερη, επειδή ο γαμβρός έπρεπε να διαπραγματευθεί με τον πατέρα της υποψήφιας νύφης (και να τον πείσει) ως προς τα οικονομικά του προκειμένου να την παντρευτεί. Οι πιο επιθυμητές γυναίκες προσέλκυαν πολλούς υποψήφιους μνηστήρες και ο πειστικός λόγος καθόριζε συχνά τον βαθμό επιτυχίας τους (πρβλ. και την ομοιότητα των λέξεων «πειθώ» και «πόθος»)
Η αντίστοιχη της Πειθούς στη ρωμαϊκή μυθολογία ήταν η Σουαδέλα. Εξάλλου, με το όνομα Πειθώ απαντάται και μία από τις Ωκεανίδες (η Θεογονία αναφέρει ακόμα και τη θεά ως κόρη του Ωκεανού και της Τηθύος).
Όσο για το «Κύπριδος
Ἡλιοδώρας» είναι γνωστό πως το «Κύπρις» αποτελεί προσωνύμιο της θεάς του έρωτα
Αφροδίτης (από το όνομα του νησιού όπου πρωτοεμφανίστηκε και πολύ λατρεύτηκε).
Αγνοώ, πάντως, πια μπορεί να είναι η «ἁδυλόγος Χάρις».
Παραθέτω στη συνέχεια τρεις μεταφράσεις του δεύτερου επιγράμματος από, υποθέτω, καλύτερα από εμένα εξοπλισμένους μεταφραστές. Βεβαίως και δεν υπάρχει «πιστή μετάφραση», αυτό έλλειπε, αλλά από το σημείο αυτό μέχρι το να κατά βούληση προσθαφαιρείς και επινοείς υπάρχει θαρρώ απόσταση.
Πάμε!
«Ανθολογία Ελληνική»,
Δεύτερος Τόμος, Ανθολογία Παλατινή, Κάκτος 835 «ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ», 2003, ISBN: 960-352-908-7, Φιλολογική Ομάδα Κάκτου, Σελίδα 159.
Κέρνα στην υγειά της Ηλιοδώρας Γοητείας
και της Ηλιοδώρας Κύπριδας
κι ακόμα μία για την Ηλιοδώρα Χάρη.
Για μένα όλες αυτές μία θεά θεωρούνται·
τούτης το
όνομα το ποθητό
με το κρασί θα σμίξω και θα πιω.
«ΑρχαίαΕλληνικά Ερωτικά Επιγράμματα», Μετάφραση Νίκος Μουλακάκης, Α. Α. Λιβάνη, 2003, ISBN: 960-14-0729-4, Σελίδα 121.
και πάλι για τη γλυκόλαλη Ηλιοδώρα Χάρις.
Αυτή για μένα είναι η μόνη θεά, και θέλω
στ’ όνομα της να πίνω, αφού το σμίξω με τ’ αγνό ετούτο
γιοματάρι.
«ΠαλατινήΑνθολογία Ερωτικά Επιγράμματα», Επιλογή – Εισαγωγή – Μετάφραση – Σχόλια Νίκος Χ. Χουρμουζιάδης, Στιγμή, 21 – Βιβλιοθήκη Αρχαίων Συγγραφέων, 1999, ISBN: 960-269-182-4.
Μια δόση βάλε μου για την Πειθώ και Κύπρη-Ηλιοδώρα·
μία για μένα είναι η θεά και θέλω τ’ όνομά της τώρα
το ποθητό μα αυτό το αγνό να σμίξω γιοματάρι.
Να είσαστε Καλά!
Ένα κλικ μακριά η Αλέκα Κανελλίδου στη σύνθεση των Γιάννη Σπανού,
Πυθαγόρα «Ήρθε Ένας Φίλος»:
Αγαπητέ φίλε, για μια ακόμα φορά να δηλώσω το σεβασμό μου στη δουλειά σου και στην πνευματική σου υποδομή. Να δηλώσω επίσης ότι θέμα και κάθε τέτοιου είδους θέμα, με βρίσκει γοητευμένο να το παρακολουθώ και να ασχολούμαι μαζί του.
ΑπάντησηΔιαγραφήΗ απόδοση-ερμηνεία ποιημάτων ή γενικά έντεχνου λόγου σε μια άλλη γλώσσα, είναι ένα έργο αφάνταστα δύσκολο. Πόσο μάλλον όταν δεν έχουμε να κάνουμε με μια ψυχρή μετάφραση με φιλολογικά στοιχεία αλλά, ως ποίημα, οφείλουμε να το αποδώσουμε στην παρούσα γλώσσα, έντεχνο, λογοτεχνικό. Αυτό απαιτεί από τον μεταφραστή και την ιδιότητα της λογοτεχνικής απόδοσης. Σαν να το γράφει, με λίγα λόγια, ξανά. Και πιστεύω, ως εκ τούτου, ότι έκανες καλή δουλειά.
Με συναρπάζουν κάποιες τέτοιες ενασχολήσεις Αείποτε να το ξέρεις φίλε μου.
Μπράβο.
Καλημέρα Γιάννη,
ΔιαγραφήΕίναι τεράστια τα μεγέθη των Ελληνικών, της γλώσας και της μετάφρασης. Ωκεανοί από σταγόνες. Κάπου, ίσως, και οι δικές μου.
Σε ευχαριστώ για τα καλά σου λόγια.
Καλό Σαββατοκύριακο!