0632. Τζέην Έυρ

Το έργο το γνώριζα. Δεν, όμως, το είχα διαβάσει. Έτσι κι αλλιώς οι σχέσεις μας με την κλασσική λογοτεχνία είναι λίγο μπερδεμένες. Υπάρχει εξοικείωση σε επίπεδο συγγραφέων και τίτλων αλλά δύσκολα θα βρεθούν άτομα που να έχουν διαβάσει μεγάλο πλήθος κλασσικών έργων. 

Ένας παράγοντας που πραγματικά δυσκολεύει την κατάσταση είναι το ότι τα κλασικά έργα κυκλοφορούν με πολλές ενδυμασίες. Αρκετοί θεωρούν ότι μπορούν να κάνουν μια υποτυπώδη, τμηματική, μετάφραση και να καταλήξουν, έτσι, σε μια “έκδοση για παιδιά” ή “για εφήβους”. Βαφτίζουν και το πόνημά τους αυτό ως “απόδοση” ή “ελεύθερη μετάφραση” και όλα καλά. Δεν θέλω να πω ότι δεν υπάρχουν και αξιέπαινες προσπάθειες προς αυτή την κατεύθυνση αλλά οι περισσότερες αδικούν κατάφωρα, θαρρώ, τα έργα με τα οποία καταπιάνονται. Και να μη λησμονούμε και τις διάφορες εκδόσεις σε μορφή κόμικ των έργων ξεκινώντας από τα “Κλασικά Εικονογραφημένα” και συνεχίζοντας. 

Υπάρχει κέρδος στην ενασχόληση με τα κλασικά έργα και, υποθέτω, ότι για τα περισσότερα, αν όχι όλα, από αυτά τα δικαιώματα είναι πλέον μηδενικά ή μηδαμινά. Με όλα αυτά δημιουργείται πολλές φορές η ψευδαίσθηση ότι κάποια έργα “τα έχουμε διαβάσει”, ή τα γνωρίζουμε, ενώ αυτό που, μπορεί, να έχουμε διαβάσει είναι μια στρεβλή ή ατυχής περίληψη. Αφήνουμε έτσι ευκαιρίες και δυνατότητες για αξιόλογες και ενδιαφέρουσες αναγνώσεις να πηγαίνουν χαμένες.

Αλλά ας επιστρέψουμε στην “Τζέην Έυρ”. Το “γνώριζα” το έργο, όπως προείπα, αλλά με την έννοια της προηγούμενης παραγράφου. Αφορμή για να το διαβάσω πραγματικά στάθηκε μία πρόταση της violet: “Τα βιβλία της Austen μαζί με την Τζέην Έυρ της Μπροντέ, τα θεωρώ από τα αριστουργήματα της γραπτής έκφρασης. . .”. Ήταν μια πρόταση που με έκανε να συνειδητοποιήσω ότι δεν είχα διαβάσει την “Τζέην Έυρ”! Τέτοια πράγματα, προσωπικά, δεν τα αφήνω να περάσουν αβασάνιστα. Έσπευσα στον, εν υπογείω, βιβλιοπώλη μου και προμηθεύτηκα, ευθύς, ένα αντίτυπο του έργου.

“Τζέην Έυρ”, της Σαρλότ Μπροντέ, λοιπόν, σε μετάφραση Δημήτρη Γ. Κίκιζα από τον εκδοτικό οίκο “Σμίλη” (1997), ISBN 960-7793-05-6, με 659 σελίδες και κόστος, μόλις, 12 ευρώ. Η έκδοση είναι στο γνωστό ύψος και ύφος του εκδοτικού οίκου. Καλαίσθητη και πλήρης. Πέρα από τη μετάφραση του έργου υπάρχουν εκτεταμένες σημειώσεις, το πλήθος των οποίων ανέρχεται στις 247, Σημείωμα του μεταφραστή, ο Πρόλογος της συγγραφέως στη Β’ έκδοση, Εικόνες και Γνώμες και κριτικές απόψεις για το έργο και τη συγγραφέα. Τι άλλο να ζητήσει κανείς;

Το διάβασα το έργο και, συνολικά, μου άρεσε. Είναι ένα έργο δίχως “κοιλιές” που κρατά τεταμένη την προσοχή του αναγνώστη από την αρχή μέχρι το τέλος. Υπάρχει μυστήριο, κλιμάκωση, έρωτας και ανατροπές. Το κλίμα της εποχής, η ετικέτα και τα ήθη αποδίδονταιι με ζωντανά χρώματα. Με τη μετάφραση, όμως, ομολογώ ότι δυσκολεύτηκα. Υπάρχουν σημεία όπου η μετάφραση μοιάζει ξένο σώμα. Φράσεις και εκφράσεις που μοιάζει να έρχονται από αλλού ή με τις οποίες δυσκολεύεσαι να βγάλεις νόημα. Ο μεταφραστής χρησιμοποιεί επίσης κάποιες λέξεις που σε κάνουν να απορείς για το που τις βρήκε. Παράδειγμα τρανό το επίθετο “γαγάτινος” (σε κάποιο σημείο υπάρχει η έκφραση, αν θυμούμαι καλά, “γαγάτινα φρύδια”) που χρησιμοποιεί 3-4 φορές. Όποιος γνωρίζει σχετικά με τη λέξη ας μας πληροφορήσει. Θα μας δώσει ευχαρίστηση! Εικάζω ότι το να μεταφράσεις Σαρλότ Μπροντέ δεν θα πρέπει να είναι και το ευκολότερο αλλά, πάλι, οι επαγγελματίες θα πρέπει να διαθέτουν τα μέσα και, γιατί όχι, την έμπνευση να τα καταφέρουν.

Το επόμενο βήμα είναι να αγοράσω και να διαβάσω τη “Βιλλέτ” έργο το οποίο, “κατά γενική ομολογία” κατά το μεταφραστή, είναι το ωριμότερο, αρτιότερο και πιο φιλόδοξο έργο της Σαρλότ Μπροντέ.

Αυτή, στην ουσία, είναι η εγγραφή που ήθελα να ανεβάσω προχθές. Η πίεση στη δουλειά εξακολουθεί αλλά άλλο να γυρνάς 20 + και άλλο 19-.

Καλό σας βράδυ, ευγενικοί αναγνώστες.

Dolly Parton – Kenny Rogers – Real Love.

27/05/2009