1606. Ησίοδος: Έργα και Ημέρες

Αυτές τις μέρες διαβάζω Ησίοδο. Συγκεκριμένα το βιβλίο των εκδόσεων ΖΗΤΡΟΣ, ISBN: 978-960-649-022-4, «ΕΡΓΑ ΚΑΙ ΗΜΕΡΕΣ, ΘΕΟΓΟΝΙΑ, Η ΑΣΠΊΔΑ ΤΟΥ ΗΡΑΚΛΗ, ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΤΑ ΈΡΓΑ ΤΟΥ», με εισαγωγή, μετάφραση, σχόλια, παράρτημα του ΣΤΑΥΡΟΥ ΓΚΙΡΓΚΕΝΗ και πρόλογο του ΔΑΝΗΙΛ Ι. ΙΑΚΩΒ.
 
Ολοκλήρωσα, εχθές, την ανάγνωση των οκτακοσίων είκοσι οκτώ (828) στίχων του «ΕΡΓΑ ΚΑΙ ΗΜΕΡΕΣ» και θα συνεχίσω με τη «ΘΕΟΓΟΝΙΑ», την εισαγωγή για την οποία έχω ήδη διαβάσει.
 
Με τη γνωστή αδυναμία μου στον αποφθεγματικό λόγο σας παρουσιάζω στη συνέχεια είκοσι δύο (22) αποσπάσματα του πιο πάνω έργου, παραθέτοντας πρωτότυπο κείμενο και μετάφραση – του Σταύρου Γκιργκένη, τα οποία βρήκα ενδιαφέροντα. Ο εντός παρενθέσεων αριθμός, στο πρωτότυπο κείμενο, δηλώνει τον αύξοντα αριθμό του υπόψη στίχου. 
 
Σε κάποιες περιπτώσεις μπήκα στον πειρασμό να σχολιάσω και το έπραξα.
 
ῥεῖα δέ τ' ἰθύνει σκολιὸν καὶ ἀγήνορα κάρφει [7]
 
εύκολα (ο Δίας) διορθώνει το άδικο και ταπεινώνει τον υπερόπτη
 
[αἶψα γὰρ ἐν κακότητι βροτοὶ καταγηράσκουσιν.] [93]
 
[Γιατί γοργά μέσα στην κακουχία γερνάνε οι θνητοί.]
 
[ὡς ὁµόθεν γεγάασι θεοὶ θνητοί τ' ἄνθρωποι.] [108]
 
[πως από την ίδια φύτρα γεννηθήκανε οι θεοί και οι θνητοί οι άνθρωποι.]
 
δίκη δ' ἐν χερσί, καὶ αἰδὼς ἐσσεῖται: βλάψει δ' ὁ κακὸς τὸν ἀρείονα φῶτα µύθοισιν σκολιοῖς ἐνέπων, ἐπὶ δ' ὅρκον ὀµεῖται. [193]
 
Στη βία των χεριών το δίκαιο κι η ντροπή θα είναι, ο άντρας ο κακός θα βλάπτει τον καλύτερο, θα τον κατηγορεί με λόγια διεστραμμένα, δίνοντας κι από πάνω όρκο.
 
Στις μέρες μας, με Τραμπ και άλλα ανθρωπόμορφα μπουμπούκια σε θέσεις κλειδιά το μόνο ισχύον πλέον δίκαιο, είναι, δυστυχέστατα, αυτό του κατά περίπτωση ισχυροτέρου. Εξ ου και το σύντομο ανέκδοτο: διεθνές δίκαιο (με πεζά και κατατσαλαπατημένο. . .).
 
κακοῦ δ' οὐκ ἔσσεται ἀλκή. [201]
 
Κι απ’ το κακό προφύλαξη δεν θα υπάρχει προφύλαξη.
 
Πιθανότατα, σε διακρατική κλίμακα, ισχύει.
 
ἄφρων δ', ὅς κ' ἐθέλῃ πρὸς κρείσσονας ἀντιφερίζειν· [210]
 
Δίχως μυαλό εκείνος που ίσως θέλει με δυνατότερούς του ν’ αναμετρηθεί.
 
Σε συνδυασμό με το πιο πάνω σύντομο ανέκδοτο αλλά και με το πώς είναι διαμορφωμένες, στον καιρό μας, οι κοινωνίες μας μοιάζει να ισχύει.
 
∆ίκη δ' ὑπὲρ Ὕβριος ἴσχει ἐς τέλος ἐξελθοῦσα· παθὼν δέ τε νήπιος ἔγνω. [217]
 
Και η δικαιοσύνη νικά, στο τέλος σαν εμφανιστεί την αδικία. Σαν πάθει ο ανόητος μαθαίνει.
 
Μόνο που η δικαιοσύνη πάει με τον αραμπά και μερικές φορές παραείναι διακριτική, έτσι λέμε τη συγκάλυψη, για να κάνει την εμφάνισή της. Όσο για το «παθὼν δέ τε νήπιος ἔγνω» καλύτερα να συνετίζεται κανείς από τα παθήματα των άλλων (που μόνο σπάνια δεν είναι).
 
πολλάκι καὶ ξύµπασα πόλις κακοῦ ἀνδρὸς ἀπηύρα, [240]
 
Πολλές φορές από έναν άνθρωπο κακό μια πόλη στο σύνολό της υποφέρει,
 
Βάλτε όπου πόλη «κράτος» και σκεφτείτε πόσους ηγέτες – μπουμπούκια γνωρίζετε. . .
 
ὦ βασιλῆς, ὑµεῖς δὲ καταφράζεσθε καὶ αὐτοὶ τήνδε δίκην: ἐγγὺς γὰρ ἐν ἀνθρώποισιν ἐόντες ἀθάνατοι φράζονται, ὅσοι σκολιῇσι δίκῃσιν ἀλλήλους τρίβουσι θεῶν ὄπιν οὐκ ἀλέγοντες. [248]
 
Βασιλιάδες, κι εσείς επίσης την τιμωρία τούτη στοχαστείτε! Γιατί κοντά σας, ανάμεσα στους ανθρώπους, βρίσκονται θεοί αθάνατοι και παρατηρούν εκείνους που μ’ άδικες κρίσεις καταπονούν τον ένα ο άλλος περιφρονώντας την τιμωρία των θεών.
 
Μακάρι να είχαμε στους χαλεπούς καιρούς μας επόπτες τέτοιου είδους. Θα είχαμε γλυτώσει πολλά και ίσως το είδος μας να μην πήγαινε κατά διαβόλου. . .
 
ἡ δὲ κακὴ βουλὴ τῷ βουλεύσαντι κακίστη. [266]
 
και η κακή η σκέψη για εκείνον που τη σκέφτηκε είναι η πιο κακή
 
λιµὸς γάρ τοι πάµπαν ἀεργῷ σύµφορος ἀνδρί [303]
 
Γιατί ο λιμός του άεργου άντρα σύντροφος είναι πέρα ως πέρα.
 
αἰδώς τοι πρὸς ἀνολβίῃ, θάρσος δὲ πρὸς ὄλβῳ. [319]
 
Κοντά στη φτώχεια η ντροπή, στον πλούτο πλάι το θράσος.
 
Πασιφανές! Από την μία τρισεκατομμυριούχοι και από την άλλοι εξαθλιωμένοι πληθυσμοί.
 
πῆµα κακὸς γείτων, ὅσσον τ' ἀγαθὸς µέγ' ὄνειαρ. [346]
 
τόση ο κακός ο γείτονας πληγή, όση ο καλός βοήθεια μεγάλη.
 
Τουρκία. Σας λέει κάτι;
 
αἰεὶ δ' ἀµβολιεργὸς ἀνὴρ ἄτῃσι παλαίει. [413]
 
Ο άνθρωπος που αναβάλλει τις δουλειές διαρκώς με τις ζημιές παλεύει.
 
ἐυθηµοσύνη γὰρ ἀρίστη θνητοῖς ἀνθρώποις, κακοθηµοσύνη δὲ κακίστη. [471]
 
Γιατί ’ναι άριστη η τάξη στις δουλειές για τους θνητούς, μα η αταξία κάκιστη.
 
ἐλπὶς δ' οὐκ ἀγαθὴ κεχρηµένον ἄνδρα κοµίζει, [500]
 
Δε φτάνει η ελπίδα τον στερημένο άντρα να τον θρέψει.
 
χρήµατα γὰρ ψυχὴ πέλεται δειλοῖσι βροτοῖσιν. [686]
 
Γιατί το κέρδος είναι η ψυχή των δύστυχων ανθρώπων.
 
µέτρα φυλάσσεσθαι: καιρὸς δ' ἐπὶ πᾶσιν ἄριστος. [694]
 
Τα μέτρα φύλαγε. Είναι η καίρια στιγμή η άριστη για όλα.
 
τὴν δὲ µάλιστα γαµεῖν, ἥ τις σέθεν ἐγγύθι ναίει, [700]
 
κι αυτήν προπάντων να παντρεύεσαι, που κάθεται κοντά σου.
 
Παπούτσι από τον τόπο σου. . .
 
µηδὲ κασιγνήτῳ ἶσον ποιεῖσθαι ἑταῖρον. [707]
 
Τον φίλο με τον αδελφό σου μην τον κάνεις ίσο.
 
δειλός τοι ἀνὴρ φίλον ἄλλοτε ἄλλον ποιεῖται, [713]
 
Ο ελεεινός ο άνθρωπος κάθε φορά και άλλον φίλο κάνει.
 
Ο κανόνας των «διεθνών σχέσεων». Σήμερα με τον ένα αύριο με τον άλλο. Πυξίδα το βραχυπρόθεσμο συμφέρον.
 
γλώσσης τοι θησαυρὸς ἐν ἀνθρώποισιν ἄριστος φειδωλῆς, πλείστη δὲ χάρις κατὰ µέτρον ἰούσης· εἰ δὲ κακὸν εἴποις, τάχα κ' αὐτὸς µεῖζον ἀκούσαις. [719]
 
Άριστος θησαυρός μες τους ανθρώπους η φειδωλή η γλώσσα, που σαν προχωράει με μέτρο είναι πολύ μεγάλη η χάρη της. Αν πεις κακία, γοργά κι ο ίδιος θ’ ακούσεις μεγαλύτερη.
 
Για όσους αντέξατε μέχρι εδώ:
 
Να είσαστε Καλά,
Να διαβάζετε!
 
Ένα κλικ μακριά ο Λάκης Παππάς στο «Στην Ποταμιά Σωπαίνει Το Κανόνι» [1965], σύνθεση των Μάνου Χατζιδάκι, Ιάκωβου Καμπανέλλη:

24/09/2025