1113. Περί Όρκων

Εχθές άνοιξα, για πολλοστή φορά, ένα αρχείο (MS Word) στο οποίο βρίσκονται συγκεντρωμένα τα τριακόσια δέκα (310) επιγράμματα του πέμπτου βιβλίου της Παλατινής Ανθολογίας. Διάβασα. Σταμάτησα σε ένα από αυτά. Σκέφτηκα να το μεταφράσω. Δίχως λεξικά και τα όποια βοηθήματά μου. Αρκούσε η πρόσβαση στο διαδίκτυο. Επρόκειτο για ένα επίγραμμα του Καλλίμαχου. Το έκτο, κατά σειρά, στο πέμπτο βιβλίο. Το ακόλουθο:

5.6 ΚΑΛΛΙΜΑΧΟΥ

Ὤμοσε Καλλίγνωτος Ἰωνίδι μήποτ΄ ἐκείνης
ἕξειν μήτε φίλον κρέσσονα μήτε φίλην.
ὤμοσεν· ἀλλὰ λέγουσιν ἀληθέα͵ τοὺς ἐν ἔρωτι
ὅρκους μὴ δύνειν οὔατ΄ ἐς ἀθανάτων.
νῦν δ΄ ὁ μὲν ἀρσενικῷ θέρεται πυρί͵ τῆς δὲ ταλαίνης
νύμφης ὡς Μεγαρέων οὐ λόγος οὐδ΄ ἀριθμός.

Ξεκίνησα να μεταφράζω. Κόλλησα, βεβαίως, στο «οὔατ΄ ἐς ἀθανάτων». Αυτό το «οὔατ΄» δεν είχα ιδέα τι θα μπορούσε να σημαίνει. Προσέτρεξα στο διαδίκτυο. Πληκτρολόγησα «Ὤμοσε Καλλίγνωτος Ἰωνίδι» στη μηχανή αναζήτησης του Google. Η δεύτερη επιλογή ήταν:

The Greek Anthology 5 | Loeb Classical Library

https://www.loebclassics.com/view/greek_anthology_5/2014/pb_LCL067.205.xml

Ὤμοσε Καλλίγνωτος Ἰωνίδι μήποτ᾽ ἐκείνης ἕξειν μήτε φίλον κρέσσονα μήτε φίλην. ὤμοσεν· ἀλλὰ λέγουσιν ἀληθέα, τοὺς ἐν ἔρωτι ὅρκους μὴ δύνειν οὔατ᾽ ἐς ...

Με διπλό αριστερό κλικ είχα τη μετάφραση του επιγράμματος στα Αγγλικά. Ήταν η ακόλουθη:

6 callimachus

On Ionis, the courtesan of Callignotus

Callignotus swore to Ionis that he would never hold any boy or girl more dear than her. He swore—but it is true what they say, that oaths sworn in love do not sink into the ears of the immortals. Now he burns for a boy, and the poor girl, like the Megarians, is neither reckoned nor ranked.

Ώστε: “do not sink in the ears”, το «οὔατ΄» μας στα Αγγλικά.
  

Όσο για το «ὡς Μεγαρέων»” (“like the Megarians”) μικρή έρευνα στη μνήμη και το διαδίκτυο αποκάλυψε μια μικρή ιστορία για τους Μεγαρείς και την ιδέα που, κάποια στιγμή, είχαν για την πόλη τους. Μια μεγάλη ιδέα για την οποία είχαν την ατυχή έμπνευση να ζητήσουν και την επιβεβαίωση του Μαντείου των Δελφών θέτοντας την ερώτηση «τίνες κρείττονες τυγχάνοιεν» (ποιοι είναι οι καλύτεροι). Η απάντηση του Μαντείου δεν ήταν ό,τι ακριβώς περιμένανε. Πράγματι, σε αυτήν, αφού εκθειάζονται διάφορες πόλεις, υπάρχει η κατάληξη:

ὑμεῖς δ᾽, ὦ Μεγαρεῖς, οὔτε τρίτοι οὔτε τέταρτοι

οὔτε δυωδέκατοι οὔτ᾽ ἐν λόγῳ οὔτ᾽ ἐν ἀριθμῷ.

Δηλαδή:

Εσείς δε, ω Μεγαρείς, δεν είσαστε ούτε τρίτοι ούτε τέταρτοι

Ούτε δωδέκατοι ούτε στο λόγο ούτε στον αριθμό.

Με άλλα λόγια: Είσαστε επιεικώς ασήμαντοι.

Είναι με αυτήν την έννοια, θαρρώ, που ο Καλλίγνωτος, παρά τον όρκο του αντιμετωπίζει τελικά την «τάλαινα» (ταλαίπωρη)  Ιωνίδα η οποία, μεταφράζοντας ελεύθερα το Αγγλικό κείμενο, «δεν υπολογίζεται και δεν κατατάσσεται».

Μετά τα ανωτέρω κατέληξα στην πιο κάτω μετάφραση του επιγράμματος:

Ορκίστηκε ο Καλλίγνωτος στην Ιωνίδα ότι ποτέ δεν θα έχει καλύτερον από εκείνην μήτε εραστή, μήτε ερωμένη. Ορκίστηκε. Αλλά, αλήθεια το λένε, οι όρκοι των ερωτευμένων δεν μπορούν να φτάσουν στα αυτιά των αθανάτων. Τώρα αυτός μεν φλέγεται για έναν άντρα, για την δε ταλαίπωρη κοπέλα, όπως και για τους Μεγαρείς, ούτε λόγος ούτε αριθμός.

Προβληματίστηκα στο να μεταφράσω το «φίλος, φίλη» σαν «εραστής, ερωμένη» αλλά, ευτυχώς, όπως εκ των υστέρων διαπίστωσα, στο είκοσι τόμων Λεξικό Της Ελληνικής Γλώσσας του Παπύρου το «φίλος» έχει και την έννοια «εραστής».

Όσο για την κατάληξη του επιγράμματος, μετά από τα όσα διάβασα και αναφέρω για τους Μεγαρείς, προτίμησα μια απλή μετάφραση από το να αυθαιρέτως, τελικά, επινοήσω (όπως κάποιοι άλλοι, καλή τους ώρα).

«Περί Όρκων», ο τίτλος της παρούσας εγγραφής και ως τα τώρα μιλήσαμε για έναν (τον όρκο του Καλλίγνωτου στην Ιωνίδα). Ας δούμε, λοιπόν, και τον δεύτερο.

Τις μέρες αυτές διαβάζω το βιβλίο «EDGAR ALLAN POE 21 ΙΣΤΟΡΙΕΣ και «ΤΟ ΚΟΡΑΚΙ»». Βιβλίο του εκδοτικού οίκου «ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ» (ISBN: 978-960-566-328-5) σε μετάφραση της Κατερίνας Σχινά (θυμηθείτε παρακαλώ ότι είναι η μεταφράστρια και του «Καλοί Άνθρωποι Σε Σκοτεινούς Καιρούς» για το οποίο μιλήσαμε εδώ).  

Ανάμεσα στα διηγήματα, της ενότητας «ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΟ» του βιβλίου και αυτό με τον τίτλο «ΕΛΕΟΝΟΡΑ» το τέλος του οποίου μου έκανε εντύπωση. Πρόκειται για το:

"Sleep in peace! -- for the Spirit of Love reigneth and ruleth, and, in taking to thy passionate heart her who is Ermengarde, thou art absolved, for reasons which shall be made known to thee in Heaven, of thy vows unto Eleonora."

Ή, σε μετάφραση της Κατερίνας Σχινά (ως και τα αποσπάσματα του διηγήματος που θα ακολουθήσουν):

«Κοιμήσου εν ειρήνη! – γιατί το Πνεύμα της Αγάπης κυβερνά και βασιλεύει. Κλείνοντας μέσα στην παθιασμένη σου καρδιά εκείνη που τη λένε Ερμενγάνδη, έχεις αποδεσμευτεί, για λόγους που θα μάθεις πια στους Ουρανούς, από τους όρκους που έδωσες στην Ελεονόρα».

Η Αγάπη, λοιπόν, αυτή που σε κάνει, απελπισμένος όντας, να ορκίζεσαι η Αγάπη και πάλι είναι αυτή που σου δίνει την ευκαιρία να λυτρωθείς από τα βαριά δεσμά του όρκου.

Γιατί είναι εξαιρετικά βαρύ το:

Και τότε, εκεί, ρίχτηκα στα πόδια της Ελεονόρας και ορκίστηκα, σ’ εκείνη και στους Ουρανούς, ότι ποτέ δεν θα δενόμουν με τα δεσμά του γάμου με καμιά κόρη της Γής – ότι με κανέναν τρόπο δεν θα πρόδιδα την προσφιλή της μνήμη, ή την ανάμνηση της αφοσιωμένης της στοργής, με την οποία με είχε ευλογήσει. . . . Και ζήτησα από Εκείνον και από εκείνην, την αγία των Ηλυσίων Πεδίων, αν παρέβαινα την υπόσχεσή μου, να επιπέσει επί της κεφαλής μου μια κατάρα, μια τιμωρία φρικτή, που η υπερβολή της δεν μου επιτρέπει να την καταγράψω.

Να ανατρέπεται από το:

. . . γιατί είχε έρθει από μακρινή, πολύ μακρινή και άγνωστη χώρα μια νέα που στην ομορφιά της η ρίψασπις καρδιά μου αμέσως παραδόθηκε, κι έτσι γονάτισα χωρίς καμιάν αντίσταση μπρος στα πόδια της, με την πιο φλογερή, την πιο χαμερπή ερωτική λατρεία.

και όμως, στο όνομα της Αγάπης, να συγχωρείται, και να αφήνεται να ευτυχήσει, ο επίορκος.

Μοιάζει, λοιπόν, να στάθηκε τυχερή η Ερμενγάνδη όσο άτυχες στάθηκαν η Ιωνίδα και η Ελεονόρα. . .

Να είσαστε Καλά!

Ένα κλικ μακριά η Μαίρη Αλεξοπούλου τραγουδά «Αυτό Είναι Αγάπη». Η επιλογή μετά από την μεταφορά του από βινύλιο σε mp3 που μου έδωσε την ευκαιρία να το ξαναθυμηθώ και να εκτιμήσω τα «γυρίσματα» της Αλεξοπούλου. . .:

03/06/2017