1429. Κλεψύδρα

Ήταν μια νύχτα ένα, ενάμιση μήνα πριν που απρόσμενα αναδύθηκε το ερώτημα: Μήπως να αγόραζα μια κλεψύδρα; Με το διαδίκτυο στην άκρη των δακτύλων μας, το έψαξα. Δεν βρήκα κάτι, σε κλεψύδρα, που να μου αρέσει τόσο ώστε να προχωρήσω στην αγορά του.

Την Παρασκευή, 7 Οκτωβρίου, κατέβηκα στην Αθήνα. Αγόρασα δύο ανταλλακτικά για στυλό Parker, δύο βιβλία από την «Πολιτεία» και δύο βιβλία από τον «Σμυρνιωτάκη». Γευμάτισα, στο «Αθηναϊκόν», με τον Μάνο. Όταν αποφάγαμε θυμήθηκα την κλεψύδρα που μια νύχτα επιθύμησα.

Επέστρεψα στο κατάστημα που είχα αγοράσει τα ανταλλακτικά Parker. “Rentzis”, Ιπποκράτους 13 (στη στοά «Όπερα», που ενώνει την Ιπποκράτους με την Ακαδημίας). Κατάστημα με είδη καπνιστού / δώρου παλιό, γνωστό και αγαπημένο. Είχε και κλεψύδρες. Τέσσερα, πέντε είδη. Ανάμεσα σε μία ξύλινη (των δεκαπέντε λεπτών) και μία μεταλλική (των πέντε λεπτών) διάλεξα τη δεύτερη.

Βγήκα από το κατάστημα με μία επιπλέον τσάντα στα χέρια και τον τραπεζικό μου λογαριασμό μειωμένο κατά σαράντα (40) ευρώ. Η κλεψύδρα μου (πλέον) εντελώς κλασική. Ύψος 14,8 εκατοστά, διάμετρος βάσεων 7,8 εκατοστά, τρία κολονάκια. Χρονομέτρησα, βεβαίως, με το χρονόμετρο του κινητού, το χρόνο που κάνει να αδειάσει. Το χρονόμετρο σταμάτησε στο: 04:56,99.

Όπως συνάγεται και από την ετυμολογία της λέξης «κλεψύδρα», «κλέπτω» και «ύδωρ», συνεκδοχικά: «κλέφτης νερού», οι πρώτες κλεψύδρες λειτουργούσαν με νερό. Μεταφράζω, πρόχειρα και αποσπασματικά, από το σχετικό άρθρο της Αγγλικής έκδοσης της Βικιπαίδειας (που, και για αυτό το λήμμα, είναι πιο πλούσια και, κυρίως, εμπεριστατωμένη από την Ελληνική έκδοση):

Αποτελώντας εφεύρεση για την καταγραφή του χρόνου κατά την απουσία του φωτός του ήλιου τα ρολόγια νερού είναι από τα παλαιότερα όργανα μέτρησης του χρόνου. Το  σχήματος μπολ, τύπου εκροής, είναι η απλούστερη μορφή ρολογιού νερού και χρησιμοποιείτο σε Βαβυλώνα, Αίγυπτο και Περσία ήδη από τον δέκατο έκτο (16) αιώνα π.Χ.  Ρολόγια νερού χρησιμοποιούνταν επίσης στην αρχαία Ελλάδα και τη Ρώμη και περιγράφονται από συγγραφείς όπως ο Κτησίβιος και ο Βιτρούβιος. 

 

Οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι εξέλιξαν τη σχεδίαση των ρολογιών νερού έτσι ώστε να περιλαμβάνει την κλεψύδρα εισροής με ένα πρώιμο σύστημα ανάδρασης, τοποθέτηση γραναζιών και μηχανισμό διαφυγής τα οποία συναποτελούσαν  εντυπωσιακά αυτόματα και συντελούσαν σε αυξημένη ακρίβεια.

 

Επιπλέον πρόοδος σημειώθηκε σε Βυζάντιο,  Συρία και Μεσοποταμία, όπου διαρκώς αυξανόμενης ακρίβειας ρολόγια νερού ενσωμάτωναν πολύπλοκες τμηματικές και επικυκλικές ομάδες γραναζιών, υδατοτροχούς, και  ικανότητα προγραμματισμού, βελτιώσεις οι οποίες τελικά βρήκαν το δρόμο τους για την Ευρώπη. Ανεξάρτητα από αυτά οι Κινέζοι ανέπτυξαν τα δικά τους εξελιγμένα ρολόγια νερού, ενσωματώνοντας γρανάζια, μηχανισμούς διαφυγής και υδατοτροχούς και μεταδίδοντας τις ιδέες τους στην Κορέα και Την Ιαπωνία.

 

Κάποια ρολόγια νερού σχεδιάστηκαν ανεξάρτητα και κάποια σχετική γνώση μεταδόθηκε με τη διάδοση του εμπορίου. Αυτά τα πρώιμα ρολόγια νερού ρυθμιζόντουσαν με ένα ηλιακό ρολόι. Αν και ποτέ δεν έφτασαν σε ένα επίπεδο ακρίβειας που να συγκρίνεται με τα σημερινά πρότυπα χρονομέτρησης, το ρολόι νερού ήταν η πλέον ακριβής και κοινά χρησιμοποιούμενη συσκευή για χιλιετίες, μέχρι που τον δέκατο έβδομο  αιώνα  αντικαταστάθηκε στην Ευρώπη από τα ακριβέστερα ρολόγια εκκρεμούς.

Διαβάζοντας όλα αυτά έχω τη γνώμη πως ονοματίζοντας συλλήβδην «κλεψύδρες» τις σύγχρονες κλειστές συσκευές  που μετρούν τον χρόνο με τη χρήση άμμου έχουμε μείνει λίγο πίσω. Ενδεικτικά, στα Αγγλικά, μία τέτοια συσκευή, με πρόγονο, βεβαίως, την κλεψύδρα, την οποία αποκαλούν «ρολόι νερού, ονομάζεται: 

Hourglass ή sandglass ή sand timer ή sand clock ή egg timer

Ακόμα και το σχετικό άρθρο για το λήμμα «κλεψύδρα» στην Ελληνική εκδοχή της Βικιπαίδειας είναι εμφανώς ελλιπέστατο αν όχι παραπλανητικό μιας και η αναφορά στα ρολόγια νερού είναι εντελώς επιδερμική.

Να είσαστε Καλά.

Ένα κλικ μακριά ο Frank Sinatra μας προτρέπει «να ξεχάσουμε το αύριο» τραγουδώντας “Forget Domani”. Το τραγούδι αυτό πρωτακούστηκε το 1964 στην ταινία “The Yellow Rolls-Royce” και αποτελεί σύνθεση του  Riz Ortolani, που έγραψε τη μουσική για την ταινία, σε στίχους του Norman Newell.  Ο Frank Sinatra, Ιταλικής καταγωγής, ηχογράφησε το τραγούδι στις 6 Μαΐου, 1965 στο στούντιο United Western Recorders, στο Χόλυγουντ, με παραγωγό τον Jimmy Bowen, ενορχηστρωτή τον Ernie Freeman και διευθυντή ορχήστρας τον Donnie Lanier:

14/10/2022