1126. Σολιψισμός: Μια Λέξη, Μια Έννοια, Ένα Κάτι!

Σολιψισμός, λοιπόν. Μια λέξη. Και τα από αυτήν πίσω; Θα τα δούμε!

Τη λέξη την πρωτοσυνάντησα, αν με τις λέξεις αυτό να συμβαίνει μπορεί, την Πέμπτη 14 Απριλίου του 2016. Διάβαζα, τότε, το ογκώδες και ενδιαφέρον του Νίκολας Όστλερ βιβλίο «ΛΟΓΟΚΡΑΤΟΡΙΕΣ» (POLARIS, 2015, ISBN 978-960-6829-67-3, σε μετάφραση του Νίκου Κούτρα).

Το έκτο κεφάλαιο του βιβλίου είχε τίτλο «Τρεις χιλιάδες έτη σολιψισμού: οι περιπέτειες της Ελληνικής». Δεν, βεβαίως, έχασα την ευκαιρία να υπογραμμίσω τη λέξη «σολιψισμός» και να σημειώσω ένα κομψό «λ» στο περιθώριο της σελίδας με το, Faber-Castell HB κόκκινο και χρυσό, μολύβι μου. Θα κύκλωνα και τον αριθμό της σελίδας, αν υπήρχε, και όλο αυτό δεν σήμαινε τίποτα άλλο παρά να αναζητήσω στα λεξικά (μου) την υπογραμμισμένη λέξη.

Η τελευταία φορά που συνάντησα τη λέξη ήταν στη σελίδα 24  του βιβλίου «ΤΟ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟ ΣΥΜΠΑΝ ΜΑΣ» του Max Tegmark (ΤΡΑΥΛΟΣ, 2015, ISBN: 978-618-5061-05-0, σε μετάφραση Νίκου Αποστολόπουλου) που τις μέρες αυτές ξεκίνησα να διαβάζω. Ημερομηνία; Τρίτη, 12 Σεπτεμβρίου 2017 (εμένα η λεπτομέρεια θα με κατασπαράξει). Στο ερώτημα, λοιπόν, «Τι είναι πραγματικότητα;», για να επανέλθουμε στη σελίδα 24, μία πιθανή, κατά τον Max Tegmark εκδοχή της περίπτωσης το πιο πάνω ερώτημα να «στερείται απάντησης με νόημα» είναι και η «Δεν υπάρχει πραγματικότητα (σολιψισμός)». Εδώ είμαστε!

Ξεκίνησα την αναζήτηση από το Λεξικό της ακαδημίας Αθηνών (και επιμένω στο πεζό της ακαδημίας α!) στο οποίο η λέξη αναφέρεται ως φιλοσοφική θεωρία στην οποία υπάρχει άρνηση της ύπαρξης του κόσμου και αποδοχή, ως μόνης πραγματικότητας, του υποκειμένου και της συνείδησής του. Όλα αυτά από το γαλλικό solipsisme.

Στο εικοσάτομο Λεξικό του Πάπυρου τo λήμμα «σολιψισμός» είναι εκτενέστερο και λεπτομερέστερο. Από το λεξικό αυτό, λοιπόν, πληροφορούμαστε ότι: 1. Κατά τον Καντ ο σολιψισμός ταυτίζεται με τον ηθικό εγωισμό 2. Ο σολιψισμός αποτελεί ακραία μορφή του υποκειμενικού ιδεαλισμού, κατά την οποία το Εγώ, με τις αισθήσεις, τα αισθήματα και τις εμπειρίες του, αποτελεί τη μόνη υπαρκτή πραγματικότητα για την οποία μπορούμε να είμαστε βέβαιοι, άλλως αυτοκρατία 3. Στη φράση «υπερβατικός σολιψισμός», κατά Χούσερλ, αντίληψη κατά την οποία καθετί που μπορεί να έχει για κάποιον την αξία του Είναι συγκροτείται μέσα στο Εγώ του και καθετί που υπάρχει φαίνεται να είναι μια απλή στιγμή του δικού του υπερβατικού Είναι.

Όσο για την ετυμολογία της λέξης αυτή αποδίδεται στο αγγλικό solipsism το οποίο προκύπτει από το λατινικό solus «μόνος» + ipse «ο ίδιος» + κατάληξη –ism.

Ανατρέχοντας στην δωδεκάτομη εγκυκλοπαίδεια του Πάπυρου – Λαρούς, έκδοση του 1964, στο λήμμα «σολιψισμός», το περιεχόμενο του οποίου αποτελεί μετάφραση από την εγκυκλοπαίδεια Λαρούς, έχουμε, το παρενθέσεων εντός, «Κατά τον Ντεκάρτ ο σολιψισμός είναι ο πρώτος χρόνος της φιλοσοφικής μεθόδου, ο χρόνος της αμφιβολίας και της ριζικής προβολής του ζητήματος των κοινών τεκμηρίων».

Τέλος, στο βιβλίο «Ερμηνευτικό Λεξικό Των – ισμών» του Γιώργου Α. Χασιάκου (επικαιρότητα, 1988, ISBN: 960-205-017-9) και στη σελίδα 282 μπορούμε να διαβάσουμε:

σολιψισμός ή αυτοκρατία: Φιλοσοφική θεωρία, σύμφωνα με την οποία το προσωπικό (ατομικό) «εγώ» αποτελεί τη μόνη αληθινή πραγματικότητα, γιατί έχουμε άμεση αντίληψή του με τις αισθήσεις μας, ενώ τα άλλα «εγώ», επειδή δεν έχουμε γι’ αυτά συνείδηση, αλλά παραστατική κι έμμεση αντίληψη, δεν παρουσιάζουν αντικειμενική υπόσταση. Σχετικά ο Καρτέσιος διατυπώνει την άποψη ότι, ο σολιψισμός αποτελεί το πρώτο χρονικό βήμα στη φιλοσοφική μέθοδο, που είναι, όμως, απαραίτητο για την περαιτέρω διερεύνηση, για να μας οδηγήσει από την αμφιβολία στην τεκμηρίωση και στην ουσιαστικότερη προβολή των ζητουμένων θεμάτων.

Μετά από όλα αυτά έχω ακέραια την εντύπωση ότι ο τίτλος που επίλεξε ο κ. Όστλερ μας για το έκτο κεφάλαιο του βιβλίου του «ΛΟΓΟΚΡΑΤΟΡΙΕΣ» (Τρεις χιλιάδες έτη σολιψισμού: οι περιπέτειες της Ελληνικής) δεν κολακεύει ούτε τη γλώσσα μας ούτε εμάς. Το χειρότερο; Μάλλον έχει δίκιο!

Ένα κλικ μακριά οι, προσφάτως, αγαπημένοι Badfinger στο “No Matter What” από το άλμπουμ τους “No Dice”:

17/09/2017